Tekstil ve hazır giyim sanayi Ukrayna’nın en önemli ve büyük sektörlerindendir. Üretim daha çok ülkenin orta ve batı kesimlerinde
yoğunlaşmıştır. Lviv, Kiev ve Harkiv önemli üretim merkezleridir. Kayıt dışı ekonominin yüksek olduğu ülkede resmi verilerin gerçek verilerin
yaklaşık % 50’sini temsil ettiği düşünülmektedir.
Sovyetler Birliği zamanında tekstil ve hazır giyim için kullanılan hammadde ülkenin doğusunda üretilmekteydi. Kesim-dikim işlemleri ülkenin
batısında yapılmaktaydı. Ukrayna Sovyetler Birliği’nin hazır giyim üretim üssü konumundaydı ve Sovyetler Birliği’nin tekstil ve hazır giyim
talebinin yaklaşık %50’sini karşılamaktaydı. Ne üretileceği, ne kadar üretileceği, nereye satılacağı ve ne kadar işçi çalıştırılacağı Sovyetler
Birliği hükümeti tarafından belirlenmekteydi.
Ülkenin 1991 yılında Sovyetler Birliği’nden ayrılarak bağımsızlığını kazanmasından sonra sektörde ciddi sıkıntılar yaşanmıştır. Kumaş üretimi
1,2 milyar m2’den 2000 yılına kadar 67 milyon m2’ye ve sektörde çalışan işçi sayısı 700.000 iken, %70’ten fazla düşüşle 2004 yılına kadar
200.000’in altına inmiştir.
Yaşanan tüm bu sıkıntılara ve politika ile iş dünyasındaki çalkantılara rağmen tekstil ve hazır giyim sanayi son yıllarda önemli ilerlemeler
kaydetmiştir. Kalite, karlılık ve pazarlama konularına daha fazla önem verilmeye başlanmıştır.
Ukrayna kumaştan hazır giyime kadar tüm aşamaları kendi üretebilen entegre bir sanayiye sahiptir. İhracata yönelik üretiminin çoğu
anlaşmalı firmalara yapılmaktadır. Üretimde gerekli kumaş, aksesuar, dizayn, vb. unsurlar anlaşma yapılan firma tarafından tedarik
edilmekte, ülkedeki firma sadece kesim-dikim işlemlerini yapmaktadır.
Ülkenin en önemli avantajları AB ülkelerine yakınlık, ucuz işçilik, deneyimli üretim gücü ve kaliteli üretimdir.
Ukrayna’da pamuk üretimi yapılmasına rağmen ihtiyacın çoğu ithalatla karşılanmaktadır. Pamuğun yanında iplik de çoğunlukla dışarıdan
temin edilmektedir.
Donetsk, Kherson Cotton, Texterno, Cherkassy Silk, Voskhod önde gelen pamuk kumaş üreticileridir. Cheksil, Donetsk, Troyanda, Bohuslav,
Oteksi Lazur önemli yünlü kumaş üreticilerindendir.
Birçok firma eski model tekstil makineleriyle imalat yapmaktadır. Sektörde faaliyet gösteren firmalar, Türkiye gibi tekstil sanayi gelişmiş
ülkelerdeki şirketlerle ortaklık kurarak makine parklarını yenilemektedirler.
Yerli üretim firmaları daha fazla getirisi olan ihracat odaklı üretime yöneldikleri için pazarda yurtiçi tüketime yönelik hazır giyim ve ev tekstili
ürünlerinde önemli bir potansiyel vardır. İplik, elyaf ve kumaş üretimi ülkedeki talebi karşılayamadığı için yurtdışından tedarik edilmektedir.
Dolayısıyla iplik, elyaf ve kumaş ürünleri için de önemli bir potansiyel pazardır.
Ukrayna ambalaj pazarı doğrudan ekonomik gelişmelere ve tüketicinin talebine bağlı olarak büyüme
göstermektedir.
Pazarda tüketilen ambalaj ürünlerinde hem miktar hem de çeşitlilik olarak son yıllarda önemli artış vardır.
Ambalaj ürünlerinin yaklaşık %85’i nihai tüketici ambalajı, %12’si taşıma ambalajı ve %3’ü ise diğer
amaçlar için tüketilmektedir.
Ukrayna ambalaj sanayindeki son 10 yıl içindeki gelişmeler, uluslararası firmaların pazarda yapmış
oldukları ortak yatırımlar ve yerli üreticilerin üretim hattı modernizasyonu kapsamında gerçekleşmektedir.
Gerçekleşen bu yatırımlar ve modernizasyon çalışmaları doğrultusunda son yıllarda satışlarını %20-%30
arasında artırmıştır.
Ukrayna’nın Bağımsız Devletler Topluluğu ülkeleriyle imzalamış olduğu Tercihli Ticaret ve Gümrük
Anlaşmaları nedeniyle söz konusu ülkelerin ürünleri, ülkeye girişinde gümrük vergisinden muaf
tutulmaktadır. Bu durum özellikle Ukrayna’nın önemli ikinci tedarikçisi olan Rusya Federasyonu’na ve diğer
BDT ülkelerine pazarda rekabet avantajı sağlamaktadır. Ayrıca Ukrayna’nın Rusya Federasyonu ve Beyaz
Rusya ile yapmış olduğu özel anlaşma çerçevesinde bu ülkeler menşeli ürünlerin ithalatında karşılıklı
olarak KDV de tahsil edilmemektedir.
Pazarda ambalaj sektöründe diğer sektörlerde olduğu gibi değişim ve gelişim sürecinde olması nedeniyle
birçok mevzuat değişikliği yaşanmaktadır. Bunların yanı sıra ithalatta birçok tarife dışı engel ortaya
çıkabilmektedir. Ülkede yasal mevzuat sistemi henüz tam oluşmadığından, bu aksaklıklar tam olarak
ortadan kaldırılamamaktadır.
Ukrayna pazarında firmalarımızın yaşanan kriz nedeniyle kısa dönemli kâr beklemeden pazarda kalıcı
olmak üzere kendilerini konumlandırabilmeleri önemlidir. Ukrayna pazarı gelişime açık ve özellikle gıda ve
içecek sanayilerindeki firmaların iç pazarda rekabetçi olabilmeleri için yapmakta oldukları modernizasyon
çalışmaları nedeniyle çeşitli fırsatlar sunan bir pazar konumundadır. Firmalarımızın sahip oldukları uygun
fiyat (AB ülkelerinden daha uygun), kalite, ürün çeşitliliği, yakınlık ve navlun maliyetleri avantajlarını
kullanarak pazar stratejilerini oluşturmaları gerekir.
Firmaların, pazarda yer alması ve rekabet edebilmeleri için yoğun pazarlama yapmaları gerekmektedir.
Bunun için tanıtıma önem vermek, özellikle ilgili sektörel dergilerde, ambalajın ürüne katacağı faydayı ön
plana çıkaracak tanıtım yapmak, fuarlara katılmak, pazara girişte çok önemli olan güçlü kişisel ilişkileri
bulunan bir distribütör/acente bulmak veya işletmelerin satın alma kararlarını etkileyebilecek bir teklifle
doğrudan nihai kullanıcıya ulaşmak gerekmektedir.
Ülke dünya gaz tüketiminde ABD ve Rusya’dan sonra üçüncü sırada bulunmaktadır. Ukrayna sanayi
kesimi doğal gaz altyapı düzenlemeleri bu gelişmeler karşısında sürekli olarak yenileme çalışmalarına
gereksinim duymaktadır.
Petrol ve doğal gaz sektörünün yanı sıra inşaat sektöründe yapılan yatırımlar Ukrayna boru ve bağlantı
parçaları ithalatını olumlu etkilemektedir. 2002 yılı sonrasında uygulanmaya başlanan Kiev Kent Planı
Projesi ve 2012 Avrupa Futbol Şampiyonası’nın Ukrayna-Polonya ev sahipliğinde yapılacak olması da
inşaat sektörü yatırımlarını artırmıştır. Kent projesi içerisinde havaalanından kente geliş ve gidiş yollarının
tanzimi, büyük iş merkezleri, 4 ve 5 yıldızlı oteller, “business-center” tipi yapılar ve büyük alışveriş
merkezleri projeleri için gerekli alt yapı inşaatları da yer almaktadır. Her iki proje de yüksek miktarda
metal boru ve elemanları kullanımını gerektirmektedir.
Ukrayna’nın dünya’ya ihracatında demir-çelik sektörü ilk sırayı almaktadır. Bu anlamda inşaat ve alt yapı
yatırımlarının gereksinim duyduğu metal boru ihtiyacı iç pazardan sağlanabilmektedir. Ancak son
zamanlarda fiyat rekabetinin artması sonucu Türkiye pazara giriş yapabilmiştir.
İŞLENMİŞ MERMER
Dünya mermer ticaretindeki yerimiz, Ukrayna pazarına olan coğrafi yakınlığımız ve ülkedeki Türk müteahhitlik hizmetleri göz önünde
bulundurulduğunda; bu pazardaki payımızın çok az olduğu görülmektedir. Bu bilgiler ışığında ihracatçılarımızın bu pazar üzerinde daha fazla
çalışmalarının pazar payımızın artırılması için yararlı olacağı düşünülmektedir. Ukrayna tarafından mermer ithalatında uygulanan gümrük
vergisi, ham-blok mermerde % 2, işlenmiş mermer de ise % 5’dir.
Mermerin başlıca kullanım alanı inşaat sektörüdür. Bu nedenle Ukrayna inşaat sektörünün gelişimi, mermer alımında kilit rol oynamaktadır.
İnşaat sektörü, küresel ekonomik krizin etkisiyle daralma gösterse de uzun vadede krizin etkisinin azalması beklenmektedir.
Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla birlikte ekonomik açıdan uzun süre belirsizlik içinde kalan Ukrayna, bu durumu gerçekleştirdiği ekonomik
reformlarla aşmaya çalışmıştır. 2000’nin başlarında yaşanan ekonomik canlanmaya paralel olarak inşaat başta olmak üzere enerji, ulaşım ve
haberleşme alanlarında önemli gelişmeler yaşanmaya başlanmıştır.
Ukrayna üçte biri elektrikli olmak üzere 23.350 km’lik demiryolu ağına sahiptir. Bu alanda ihtiyaç duyulan modernizasyon çalışmalarının
başlaması da kablo talebi açısından önemli bir potansiyel teşkil etmektedir. Ayrıca haberleşme alanında yapılan özelleştirmelerle birlikte yeni
yatırımlar söz konusudur.
Ukrayna’da yapılacak olan EURO 2012 Avrupa Futbol Şampiyonası’nın inşaat sektöründe yaratacağı hareketlilik kablo ve tel ihracatımız
açısından önemli fırsatlar sunacaktır.
Ukrayna ekonomisi, küresel kriz ile birlikte yoğun bir şekilde bağımlı olduğu demir çelik sektöründe yaşanan sorunlar nedeniyle zor bu ürün
grubunda birtakım sorunlar yaşamıştır.
İki ülke arasında bu döneme kadar sürekli artan ticaret hacmi, küresel ekonomide yaşanan finansal ve sonrasında reel sektöre yayılan kriz
nedeniyle 2009 yılında kesintiye uğramıştır. Bu sektörde Ukrayna yapılan ihracat % 27 oranında azalmıştır. Ancak uzun yıllardır süren ticaret
ilişkilerinin, krizin etkilerinin hafiflemesiyle ve son bulmasıyla yeniden canlılık kazanması beklenebilir. Zira iki ülke arasında bir iş kültürü ve
geleneğinin varlığından ve Ukrayna’da belli bir Türk malı imajı oluştuğundan söz edilebilir.
2011 yılı değerlerine bakıldığında Ukrayna toplam 370 milyon doların 34,4 milyon dolarlık kısmını Türkiye’den ithal etmiştir.
Elektrik devresi teçhizatı aynı zamanda inşaat malzemesi olarak sınıflandırılabilir ve pazardaki tüketimi (ve ithalat talebini) etkileyen en
önemli etkenin inşaat sektörünün durumu olduğu söylenebilir. Bu bağlamda mevcut projeler nedeniyle önümüzdeki dönemde inşaat
faaliyetlerinde büyük bir canlılık olması öngörülmektedir. Bunun da inşaat sektöründeki diğer girdi ürünler gibi, elektrik teçhizatı ithalatında
da artışa neden olması beklenebilir.
Ayrıca elektrik ekipmanı konusunda ülkemizden ithalat yapan ve/veya Türk ürünlerini müşterilerine sunan pek çok firma olduğu görülmekte,
Türk ürünleri pazarda satılmakta ve tanınmaktadır. Bu durumun, ileriki dönemlerde ülkenin ithalat talebinde canlanma görüldüğünde Türk
ürünleri lehine olacağı bir ortam yaratacağı düşünülmektedir. Türk ürünlerinin belli bir bilinirlik düzeyine ulaştığı ülkede, ihracat pazarlaması
faaliyetlerinin devam etmesi pazar payının korunması ve geliştirilmesi için gereklidir.
Ukrayna’nın dinamik sektörlerinden birisi olan Isıtma, Soğutma ve Havalandırma (HVAC) sektörü her yıl %25 ile %30 oranlarındaki büyüme
hızıyla dikkat çekmektedir. Gelişen ülke ekonomisine paralel olarak yaşam standartları da yükselen Ukrayna halkının talepleri doğrultusunda
Isıtma, Soğutma ve Havalandırma sektöründe patlama seviyesinde artış yaşanmakta ve bu artış her yıl devam etmektedir. Bugünlerde
Ukrayna’da modern Isıtma, Soğutma ve Havalandırma ürünleri sadece insanların ihtiyaçları karşılamakla kalmamakta ve aynı zamanda enerji
tasarrufu gibi önemli işletme giderlerini de azaltmaktadır. Ukrayna’da çevre koruma ve enerji etkinliği konularına verilen önemin artmasıyla
sektör gelecek yıllarda çok daha önemli bir paya sahip olacaktır.
Ukrayna’da inşaat malzemeleri tedarik sistemi Avrupa’dan farklılık göstermektedir. Alıcılar, düşük envanter, zayıf müşteri hizmetleri ve yüksek
fiyatların baskın olduğu küçük mağazalarla karşı karşıya kalmaktadır. Dağıtıcılar, yabancı tedarik kanallarını ve ürün çeşitliliğini genişletmeye
çalışmaktadır. Yaklaşık 10 tane inşaat malzemesi mağazası mevcuttur. Önemli dağıtıcılar, kendi mağaza şebekeleriyle çalışmakta ve genelde
toptan ve perakende ticareti doğrudan kendi depolarından yönlendirmektedirler. Kiev’in merkezinde birkaç tane seçkin mağaza
bulunmaktadır. Fakat fiyatları ortalama perakende fiyatların hemen hemen iki katıdır. En iyi mağazalar bile marka, kalite ve fiyat çeşitliliği
açısından zengin seçeneklere sahip değildir. Tüketiciler, mağazalardan arzu edilen miktarlarda ve çeşitte ürün temin edememektedir.
Tüketiciler, özellikli inşaat malzemelerini veya en temel ürünleri bile bulmak için birden çok mağazada zaman harcamak zorunda kalmaktadır.
Bazı müteahhitler inşaat malzemelerinin yabancı veya yerel tedarikçi/imalatçılarıyla doğrudan tedarik sözleşmesi yapmaktadır. Mağazalarda
seçilen malzemeler stokta mevcut olmayabilmektedir. Alım siparişi verildikten sonra ürünün teslimatında 1 aya kadar gecikme olabilmektedir.
Bununla beraber, alım siparişinin verildiği gün peşin ödeme yapan müteahhitlere ise zamanında hizmet verilmektedir.
hızlı büyüyen pazarlardan biridir.
Pazardaki en büyük paya sahip ürünler ise; cilt bakım ürünleri (%23), saç bakım ürünleri (%19), parfümler ve deodorantlar (%18), renkli
kozmetikler (%14), traş müstahzarları (%9), ağız hijyeni ürünleri (%7), banyo ve duş ürünleri (%5), bebek bakım ürünleri (% 2) ve %1 ile
güneş koruyucuları ve bakım ürünleridir.
Ukrayna kozmetik ve kişisel bakım ürünlerinde iç tüketimin önemli bir kısmını ithalat yoluyla karşılamaktadır. Pazarın başlıca tedarikçileri;
Fransa, Rusya Federasyonu, Polonya, Almanya, ABD, İngiltere, İtalya, İsviçre, Hollanda ve Türkiye’dir.
Pazarda birçok uluslararası firmanın bilinen markaları yer almaktadır. Bunun yanı sıra doğrudan satış yöntemiyle satılan ve en çok bilinen iki
marka olan Avon ve Oriflame ürünleri de pazarda çok yoğun olarak satılmaktadır. Doğrudan satış yöntemiyle pazarlanan bu ürünler, pazarın
%25’ini oluşturmaktadır. Ayrıca pazarda doğal kozmetik ürünlerinin kullanımı da çok yaygındır.
Pazarda yer alan ve ürünleri pazarlanan firmalar; Procter & Gamble, Oriflame, Avon, L'Oréal Groupe, Beiersdorf AG, Unilever Group, Kalina
Concern OAO, Mary Kay Inc, Henkel KgaA, Faberlic OAO, Colgate-Palmolive Co, LVMH Moët Hennessy, Louis Vuitton, Clarins SA, Yves Rocher
SA, Revlon Inc, Eveline Laboratorium, Svoboda OAO, Grupa Kolastyna SA, Elfa ZAT , Evyap Sabun Yağ Gliserin Sanayii ve Ticaret AŞ, Amway
Corp, Novartis AG, Johnson & Johnson Inc, Coty Inc, Lornamead Group, Dzintars AS, Sky OOO, Dental-Kosmetik GmbH, GlaxoSmithKline Plc,
Lumene Group, Chanel SA, Effekt PKF, Nestlé SA, BelKosmex SP, Gebrüder Ewald GmbH, Elizabeth Arden Inc, PZ Cussons Plc, Biokon OOO
MNPO, Royal Cosmetics, Puig Beauty & Fashion Group SL’dir.
2008 yılında başlayan ekonomik kriz nedeniyle, tüketiciler daha temel ürünlere ve ekonomik markalara yönelmiştir. Ancak ürün kalitesinde
seçici olan tüketicinin uygun fiyatlı ve kaliteli ürünleri tercih edeceği düşünülmektedir. Firmalarımızın bu şansı değerlendirebilmeleri için
pazarda yoğun bir tanıtım kampanyası yürütmelerinde fayda görülmektedir.
MANYEZİT (gtip: 2519)
Dünyada sinter manyezit üretiminin %75'i manyezit mineralinden sağlanmaktadır. Sinter manyezit üretiminin tamamına yakın kısmı refrakter
endüstrisinde bazik refrakter tuğla ve monolitik malzeme olarak tüketilmektedir. Bazik refrakter tuğla, metalürji sanayinde fırınlar, potalar,
çimento döner fırınları ve çelik endüstrisinde, toplam üretimin en az %70'i oranında tüketilmektedir. Monolitik harçlar ise fırın ve potalarda
dövme, dökme püskürtme tamir malzemesi olarak kullanılmaktadır. Tüketim içindeki şekilsiz refrakter malzemelerin kullanımı refrakter tuğlaya
göre artış göstermektedir. Manyezitin başlıca kullanım alanı olan refrakter malzeme üretimi, demir çelik sektörünün gelişimiyle yakından
ilgilidir. Bu nedenle Ukrayna sanayinde önemli yere sahip olan demir çelik sektörünün gelişimi manyezit talebini de yakından etkilemektedir.
İtalya, Rusya ve Almanya’dır. İtalyan mobilyaları, diğer ithal mobilyalara göre biraz daha yüksek fiyata satılmakta ve genelde üst gelir
grubunca satın alınmaktadır. Daha düşük gelir gruplarının alışveriş yaptığı bölümde ise Çin, Polonya ve Rusya’nın ürünlerinin öne çıktığı
gözlenmektedir.
Fuarlarla pazarı tanıma şansına sahip olan firmalarımızın Ukrayna’da doğrudan mağaza açarak ve reklam yoluyla yapacakları tanıtım ile
pazarda iyi bir imaj yaratacağı düşünülmektedir.
Ukrayna 2008 yılında 425.800 adet araç üretimi ile Avrupa’nın 12. araç üreticisi konumundadır. Ukrayna ana sanayi pazarında faaliyette
bulunan firmalar aşağıda sıralanmaktadır.
• UkrAvto - araç üreticisi, dağıtıcısıdır. UkrAvto, DaimlerChrysler, General Motors, Adam Opel, Nissan, Toyota ve AvtoVAZ ile işbirliği içinde
üretimini sürdürmektedir.
• Antorus - otobüs üreticisi
• Eurocar - Binek otomobil- Skoda, Volkswagen ve Seat.
• AutoKrAZ - Kamyon ve ağır vasıta üreticisi
• CJCS ZAZ en büyük araç üreticisi - binek otomobil montajı - Opel, Chevrolet, ve Mercedes’de B, C, D, E, S, M, H sınıflarında 19 model araç montajı yapma kapasitesine sahip – ayrıca otobüs, kamyon üretimi mevcut
• Bogdan- Otobüs üreticisi
• JCS KrASz Kamyon üreticisi
Ukrayna’da Kasım 2008 tarihinden itibaren küresel kriz ve kendi bankacılık sistemlerindeki çöküş nedeniyle araç üretimi ve satışlarında
düşme görülmektedir. 2008 yılında ithal edilen çok sayıda araç stoklarda kalmış, bu nedenle 2009 yılında küresel krizinde etkisiyle Ukrayna
otomotiv ithalatı ciddi ölçüde gerilemiştir. 87 GTİP no.lu kara taşıtları faslında Ukrayna’nın ithalatı 2008 yılında 11,3 milyar dolar iken 2009
yılında 1,9 milyar dolar olmuştur. Aynı dönemdeki binek otomobil ithalatı ise (GTİP: 8703) 5,7 milyar dolardan 934 milyar dolara gerilemiştir.
Ukrayna 2009 Ocak ayında yüksek olan oto ana sanayi gümrük vergilerini, küresel kriz nedeniyle %25’lerden %10’lara çekmesine rağmen
2009 yılının ilk çeyreğinde 23.500 adet araç ithal edilebilmiş ve ithalat miktarı bir önceki yılın aynı dönemine göre %70 oranında düşmüştür.
Ukrayna’da araç satışlarının 2011 yılında normale döneceği ve yükselme eğilimine gireceği tahmin edilmektedir.
Rusya’nın otomotiv markası AvtoVAZ Ukrayna pazarında popülerliğini sürdürmektedir. % 17 oranındaki satışlarıyla pazarda liderdir. General
Motors %8,3 oranıyla pazarda ikinci sırada yer almaktadır. Daewoo, Mitsubishi, Hyundai ve Toyota pazarda satış oranları yüksek olan diğer
firmalardır. Diğer yerel üretici firma Zaporizhzhya Automobile Works’ün pazardaki satış payı ise %5 düzeyindedir.
Ukrayna’da tarım arazilerinin verimliliği oldukça yüksek olmasına rağmen, gübre ve ilaç kullanımının düşük ve sulama imkânlarının yetersiz
oluşu, ürün yetiştiriciliğinden beklenen verimin alınmasını engellemektedir. Ukrayna’da sulama sistemlerinin yeterince gelişmemiş olması
sonucu tarım arazilerinin ancak %7’si sulanabilmektedir. Sulama imkânlarının gelişimi ile Ukrayna’da tarımsal üretimin önemli ölçüde artış
göstereceği tahmin edilmekte, bu nedenle devlet tarafından tarım sektörüne yapılan yatırımlarda sulamaya ilişkin yatırımlara öncelik
verilmektedir.
Ukrayna’nın geniş ölçekli arazilere sahip olması bu arazilere uygun tarım makine ve traktörleri ithalatını zorunlu kılmaktadır. Bu nedenle
küçük ve orta ölçekli arazi büyüklüğüne göre üretim yapan Türk üreticileri Ukrayna’ya ihracat yapmakta sıkıntı yaşamaktadırlar.
Ukrayna temizlik maddeleri pazarının büyüklüğü 2011 yılı için 438 milyon dolar olarak gerçekleşirken bunun 28,8 milyon doları Türkiye’den
olmuştur. Pazarda en çok satılan ürün duş jeli iken onu kalıp sabunlar izlemektedir.
Ülkede son dönemde orta gelir düzeyine hitap eden birçok yeni ürün pazara girmiştir. Bu nedenle tüketiciler kalıp sabun yerine duş jeli, duş
köpüğü vb. alternatif ürünleri daha çok tüketmeye başlamışlardır. Bu tip yeni ürünler daha çok cilt bakımlarına dikkat eden gençler tarafından
tüketilmektedir. Diğer taraftan banyo tuzu, banyo yağı vb. banyo katkı maddeleri de pazardaki payını artırmıştır. Bu ürünler ise daha önceleri
geleneksel olarak evlerinde bitkisel banyo ürünleri üreten kadınlar tarafından kullanılmaktadır. Her ne kadar tüketicilerin gelir seviyesinde
artış olsa da pazarda daha çok ekonomik ve orta düzeye yönelik ürünler tercih edilmektedir. Pazarda özellikle kalıp sabunlarda marka
bağlılığı bulunmaktadır. Tüketiciler yeni ürünlerin pazara girmesi ve fiyat değişikliklerine bağlı olarak marka değiştirmektedirler. Kalıp sabun
ve talk pudraları daha çok 50 yaş üstü kişiler tarafından tercih edilmektedir. Bunun nedeni ise emeklilerin gelir düzeyinin düşük olmasıdır.
Tüketiciler ev işlerine ayırdıkları zamanı azaltan yeni ürünlere daha fazla para harcamaktadırlar. Hareketli yaşam biçimi daha fazla tüketicinin
(özellikle genç ve orta yaş grubunun) evlerini daha hızlı ve etkin temizlemeye yardımcı olacak olan ürünlere yönelmelerine neden olmuştur.
Küresel krizin etkileri ülkede hissedilmeye başlayana kadar harcanabilir gelirlerin artmış olması da pazarı büyüten başka bir etken olarak
karşımıza çıkmaktadır. Krizin ortaya çıkışı ile fiyatlarda artış yaşanmıştır. Bunun neticesinde perakendeciler kar paylarını düşürmek
durumunda kalmış ve fiyat-kalite dengesini kurabilen üreticiler pazarda öne çıkmıştır. Önümüzdeki dönemde ise harcanabilir gelirlerin eskiye
göre daha düşük bir oranda artması beklenmektedir. Bu nedenle krizi yaşamış olan tüketicilerin ürün seçimlerinde fiyata daha duyarlı
olmaları ve hem markaya hem de ürünün etkililiğine bakarak karar vermeleri beklenmektedir.
Ev bakım ürünleri arasında en fazla paya sahip olan çamaşır yıkama ürünleri pazarında en fazla satılan ürün grubu %83’lük pay ile
deterjanlardır. En fazla büyüme ise renkli ürünlere yönelik çamaşır sularında yaşanmıştır. Tablet deterjan, kurutma kâğıtları, perde temizleme
ürünleri vb. ürünlerin satışı oldukça düşük düzeyde kalmıştır. Pazarda en çok toz deterjanlar satılmaktadır. Otomatik çamaşır makinelerinin
sayısındaki artış bu ürünlere olan talebi de artmıştır, fakat elde yıkama deterjanları en çok satılan ürün grubu konumundadır. Konsantre
ürünler fiyatlarının yüksekliği nedeniyle tüketiciler tarafından fazla tercih edilmemektedir. Önümüzdeki dönemde pazarda büyüme
beklenmektedir. Çamaşır makinesi sayısında beklenen artışın da pazarı olumlu yönde etkileyeceği tahmin edilmektedir. Yeni ve daha etkili
ürünlerin de pazara girmesinin yine pazardaki büyümeyi tetikleyeceği tahmin edilmektedir. Yine aynı dönem için üretim ve dağıtım
maliyetlerinde beklenen artış firmaların fiyatlarda daha dikkatli olmasını gerektirecektir. Bunun yanı sıra ise yeni ürünler, paketlemede
yapılacak değişiklikler de yine rekabeti etkileyen diğer faktörler olarak karşımıza çıkmaktadır.
Pazarda Procter & Gamble (%50,9 pay- Gala, Ariel, Dax, Tide, Bonux, Oean, Lenor, Dreft, Ace, Dana), Henkel (%13,9 pay- Persil, Rex,
Perwoll, Losk, Silan, Vernel,) ve Reckitt Benckiser (%7,5- Vanish, Calgon, Dosia, Lanza) en fazla paya sahip olan firmalardır. Ayrıca Evyap
Sabunları, Duru markası ile %1,8, Hayat Kimya ise Bingon ve Bingo markaları ile %0,1’lik paya sahiptir.
Pazarda elde yıkama ürünlerinin payı %86,4’tür. Bulaşık makinesi deterjanlarının payının düşük olmasının başlıca nedeni ülkede bulaşık
makinesi kullanımının yaygın olmamasıdır. Hem şehirlerde hem de kırsal alanda bulaşıklar çoğunlukla elde yıkanmaktadır. Bazıları ise sağlığa
zararlı olduğu kanısıyla bulaşıklarını sadece sıcak suda yıkamakta ve herhangi bir kimyasal kullanmak istememektedir. Düşük gelir grubunda
da sadece sıcak su kullananlar bulunmaktadır. Bu sektörde tablet deterjanlar satışlarını yüksek düzeyde artırmış olmasına rağmen ağırlıklı
olarak toz deterjanlar tercih edilmektedir. Likit deterjanların satışı ise önemsiz bir düzeydedir.
Pazarda yabancı firmaların ağırlığı hissedilmektedir. Pazardaki en büyük üç firma ise Procter & Gamble (%39,8 – Fairy, Gala, Dax), Henkel
(%16,9 – Pril, Pur, Somat) ve Hayat Kimya (%9,8- Test, Bingo)’dır. Yerel firmaların payı ise oldukça düşüktür.
Ekonomik kriz nedeniyle kısa vadede sektörün sınırlı oranda büyümesi, ancak ürün tüketim biçimlerinde önemli bir değişiklik olmaması
beklenmetedir. Elde yıkama ürünlerinin yine pazarda ağırlıklı olarak satılacağı düşünülmektedir. Bulaşık makinesi satışlarının ekonomik kriz de
göz önüne alındığında yavaş ilerlemesi beklenmektedir.
Cila ürünleri alt sektöründe en çok satılan ürünler %52,5’lik payı ile ayakkabı cilaları ve %46,1’lik pay ile mobilya cilalarıdır. Mobilya üretiminde
cila gerektirmeyen ürünlerin, ayakkabıda deri dışında ürünlerin ağırlıklı olarak kullanılmasına rağmen pazar büyüme kaydetmiştir ve
önümüzdeki dönemde de büyümesi beklenmektedir. Ukraynalı tüketiciler özellikle cilalı ayakkabı süngerlerini daha çok kullanmaya
başlamışlardır. Pazarda cila sektöründe lider konumda olan firma ise %36,8’ lik payı ile SC Johnson Kiev Corp.tur. Çığır Kimya (Silver) ’nın payı
%3,7 iken Empa Kimya Ukrayna’da üretim yapmaktadır ve sahip olduğu Sitil markasının pazar payı %4,3’tür.
Ev bakım ürünleri Ukrayna’da çok geniş bir dağıtım ağına sahiptir. Söz konusu ürünler hipermarket/süpermarket, bakkal, çeşitli ürünlerin
satıldığı mağazalar, pazarlar ve büfelerde satılmaktadır. Bakkalların payı %53 iken hipermarket/süpermarketlerin payı ise %22 düzeyindedir.
Önümüzdeki dönemde, yaşanan ekonomik krizin etkilerinin azalmasıyla birlikte büyümesi beklenen temizlik maddeleri pazarının firmalarımız
açısından daha iyi değerlendirilmesi gerektiğine inanılmaktadır. Pazara girmek isteyen firmalarımız yaşam stilinin bu tip ürünlere olan talebi
etkilediğini de göz önüne almalıdır. Diğer taraftan alerjik olmayan, sağlığı tehdit etmeyen ürünler de yine tüketiciler tarafından tercih
edilmektedir. Kariyer odaklı tüketiciler etkili, zaman tasarrufu ve rahatlık sağlayan ürünleri kullanmak istemektedirler. Ukrayna pazarı yeni
yeni gelişmekte olup, yeniliklere açık bir konumdadır. Bu süreçte pazardaki eğilimlere göre belirli ihtiyaçlar için özel ve yeni ürünler ile pazara
girilmesinin yanı sıra reklamlar aracılığı ile de tanıtım yapılmasının yararlı olacağı düşünülmektedir.
Son altı yıl içerisinde Ukrayna’nın kağıt ve karton tüketimi yıllık ortalama olarak %15 oranında artış göstermektedir, ancak krizin etkisiyle
2009 yılında gerilemiştir. Ukrayna’da hijyenik kağıt ürünleri üretimi. Ancak selüloz üretimindeki yetersizlik Ukrayna kâğıt ürünleri sektöründe
yerli üreticilerin karşılaştığı en önemli problemlerden biri olarak varlığını sürdürmektedir. Bu nedenle artan kâğıt ürünleri talebi ve ortaya
çıkan ithalat potansiyeli nedeniyle Ukrayna önemli bir pazar konumundadır.
UKRAYNA TARIM VE GIDA ÜRÜNLERİ PAZARINA İLİŞKİN GENEL DEĞERLENDİRME
Ukrayna’da üretilen en önemli tarım ürünleri tahıl, baklagil, patates, şeker pancarı ve ayçiçeği
tohumudur. Özellikle ayçiçeği yağında olmak üzere bitkisel yağlarda BDT ülkeleri içinde en büyük
üretici konumundadır.
Ukrayna’nın artan dünya tarımsal ürün fiyatlarına karşın giderek artan gıda ticaretinden pay
alabilmesi için gözle görünür bir potansiyel mevcuttur.
Bir taraftan DTÖ üyeliği diğer taraftan Avrupa Birliği ile STA imzalamak için müzakerelere başlaması
Ukrayna’ya ticari fırsatlar oluşturmaktadır. Bu gelişmeler Ukrayna tarım sektörünün iç ve dış
pazarlarda rekabete açılması anlamına da gelmektedir. Bu bağlamda Kamu ve özel sektör
rekabetçiliği geliştirmenin yollarını aramaktadırlar.
Ukrayna iş dünyası kişisel ilişkiler üzerine kurulmuştur. Hukuki altyapının henüz tam olarak yerleştirilemediği bir ekonomide, iş ilişkilerinin
kalitesi ve derinliği pazara girişin anahtarı olarak görülmektedir. Yerel bir ortakla çalışmak pazara girişte önem arz etmektedir. Pazarda
hali hazırda Türk firmaları faaliyette bulunmaktadır. Gerekli ilişkileri kurmuş ve pazarı tanıyan Türk firmalarıyla çalışılması pazara girişte
kullanılabilecek etkili bir yöntemdir. Ülke çapında dağıtım yapan firmalar yalnız Kiev de değil Dnipropetrovsk, Donetsk, Lviv, Odessa,
Zaporizhzhya ve Kharviv şehirlerinde de bulunmaktadır.
Ukrayna’nın coğrafi büyüklüğü ve nüfusun göreli olarak dengesiz dağılımı (Ukrayna’nın en büyük üç şehrinde nüfusun yalnızca %10’u
ikamet etmektedir) ülkede toptancılık ağı oluşturmayı çok önemli kılmaktadır. Ukrayna’nın ticari altyapısı son yıllarda hızla olgunlaşmıştır.
Ülkede batı tarzı dağıtım ağları giderek gelişmektedir.
Ukrayna, özellikle Kiev ve diğer büyük şehirlerde gelişen ve giderek karmaşıklaşan bir perakende sektörüne sahiptir. Özellikle gıda ve
elektronik ürünler alanında uzmanlaşan perakende süpermarket zincirlerinin sayısı büyük şehirlerde giderek artmaktadır. Diğer tüketici
malları genel olarak perakende outletlerde veya pazarlarda satışa sunulmaktadır.
Ukrayna’da ithalatçıların/dağıtıcıların büyük çoğunluğunun Kiev ya da Odessa’da ofisleri vardır. Limanlardaki ofisler genellikle sadece
gümrük prosedürlerini uygulamak amacıyla kullanılmaktadır. Ürünler limana ulaştıktan sonra Kiev’e yollanmaktadır. Mal sevkiyatı Kiev’ den
gerçekleştirilmekte ve daha sonra bölgelere dağıtılmakta veya doğrudan bölgesel dağıtıcılara ulaştırılmaktadır. Bazı ithalatçı firmalar CIP
Kiev olarak ürünleri ithal edip gümrük işlemlerini Kiev’de yaptırmaktadır. Batı Avrupa limanlarından gelen kamyon teslimatları çok daha
pahalıdır ve nadiren tercih edilmektedir.
Bisküvi
BİSKÜVİ VE GOFRETLERYaşanan ekonomik kriz, özellikle 2009 Noel/ Yılbaşı döneminde Ukrayna şekerli ve çikolatalı mamuller perakende satışlarını olumsuz yönde
etkilemiş ve pazardaki daralma bu yılının ilk yarısında devam etmiştir. Söz konusu daralma şekerli mamullerde yaklaşık %50, çikolatalı
mamullerde %65 oranında gerçekleşmiştir. Bu daralmadan ülkemiz ihracatı da olumsuz yönde etkilenmiş, Ocak - Ekim 2009 dönemi
ihracatımızda şekerli mamullerde % 48, çikolatalı mamuller ihracatımızda bir önceki yılın aynı dönemine göre %53 düşüş kaydedilmiştir.
Aynı zamanda bu mamullerin ihracatçısı konumunda bulunan Ukrayna'nın ihracatında da gerileme meydana gelmiştir. 2011 yılında ise
Türkiye’nin Ukrayna’ya ihracatı 5,5 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde Ukrayna’nın toplam ithalatı 54,8 milyon dolar olmuştur.
Bu bağlamda ekonomik krize karşın, Ukrayna'da üretim yapan yerli ve yabancı firmaların önümüzdeki dönem için kapasite artırma, yeni
yatırımlar yapma ve ürün çeşitlendirmesine gitmeyi hedefledikleri bilinmektedir. Ukrayna pazarının sektör için önümüzdeki dönemde de
önemini koruyacağı ve konuyla ilgili tanıtım- pazarlama faaliyetlerine ağırlık verilmesinin mevcut pazar payımızın geliştirilmesi yönünden
önemli bir katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Kesme Çiçek
Kesme çiçek üretimi konusunda pazar bilgisinin kısıtlı olmasına karşın, bu ülkeye gerçekleştirilen kesme çiçek ihracatımızın artması bu
ülkeyi bu alanda önemli bir pazar haline getirmektedir. Ukrayna’da kesme çiçek üretimi 1980’lerin sonlarına kadar devlet tarafından
gerçekleştirilirken, serbest ekonomiye geçiş ile birlikte devlet üretim tesisleri özelleştirilmiş ve firmalar bu tesisleri modernleştirmeye
başlamışlardır. Pazarda üretimin büyük bir bölümünün Kiev bölgesindeki firmalar tarafından gerçekleştirildiği tahmin edilmektedir. CMA
(Central Marketing Gesellschaft der deutschen Agrarwirtschaft mbH) tarafından yapılan bir çalışmaya göre ülkenin yıllık kesme çiçek üretim
kapasitesi 100–150 milyon adettir ve üretimin yarısından fazlası gülden oluşmakta, bunu karanfil ve gerbera izlemektedir. Kesme
çiçeklerin önemli bir bölümü halk pazarlarında ve sokakta bulunan satış yerlerinde halka sunulmakta olup, çiçekçi dükkânları satışların
yaklaşık beşte birini gerçekleştirmektedir.
Ukrayna'da yerel üretimin yeterince yatırım olmaması nedeniyle belirli bir seviyede kalmasıyla önümüzdeki dönemde kesme çiçek
ithalatının da artacağı öngörülmektedir. Ülkemizin kesme çiçek ihracatının ağırlıklı olarak karanfilden oluşması ve bu ülkede karanfil
üretiminin sınırlı olması nedeniyle bu ürünün önemli bir potansiyel arz ettiği düşünülmektedir. Yine bu alanda ülkede Hollanda, Ekvator,
Kolombiya ve Kenya önemli tedarikçiler arasında yer almakta olup, Hollanda ve Ekvator’dan ağırlıklı olarak gül, Kolombiya’dan karanfil,
İsrail ve Hollanda’dan gerbera ve krizantem ithalatı gerçekleştirilmektedir. Pazar payımızın göreceli coğrafi yakınlığımız nedeniyle daha
fazla artırılmasının mümkün olacağı düşünülmektedir. Ayrıca ülkemizde önemli oranda üretilen gypsophilia konusunda da potansiyel
olduğu düşünülmektedir.
Kuru Meyveler
Ukrayna’nın 2011 yılında 14,1 milyon dolarlık kuru üzüm ithalatı bulunmaktadır ve bu ithalatı gittikçe gelişme göstermektedir. İthalatın 8
milyon dolarlık kısmı ülkemizden karşılanmaktadır. Ülkemizin bu ürün grubunda en önemli rakiplerinin Gürcistan Azerbaycan gibi ülkeler
olduğu görülürken bazı yıllarda da İran ve Özbekistan gibi ülke menşeli üzümlerin fiyatlarının ülkemiz üzümlerine göre daha düşük olması
ciddi bir rekabet unsuru olarak ortaya çıkmaktadır.
Son yıllarda kuru üzümü değerlendiren unlu mamul üretimindeki artışlar da Ukrayna’nın gelecekte kuru üzüm ithalatının artacağı
sinyallerini vermektedir. Bu yüzden kuru üzüm kuru meyveler içerisinde Ukrayna’ya ihracat artışı sağlayabileceğimiz en önemli ürün olarak
dikkate alınmalıdır.
Sert Kabuklu Meyveler
FINDIK
alımında (kakao, sert kabuklu meyveler vb.) zorlandıkları belirtilmiştir. Bu bağlamda ülkemiz stok fazlası fındık için önemli bir potansiyel
oluşturabileceği düşünülmektedir.
Ülkede bira tüketimi yüksek seviyede bulunduğundan birayla birlikte çerez tüketimi popüler olmakta, tüketiciler düzenli olarak çerez
tüketimlerini artırmaya devam etmektedirler. Ülkede patates/mısır cipsi tüketimi yüksek olmasına karşın, sert kabuklu meyveler tüketiciler
tarafından daha sağlıklı alternatifler olarak değerlendirildiğinden tüketimi yıldan yıla artmakta ve çerezlik ürünler pazarının önemli bir
bölümünü oluşturmaktadır. Sağlıklı ürünler tüketmeye özen gösteren Ukraynalı tüketiciler, sert kabuklu meyveleri aromalandırılmamış
olarak tüketmeyi tercih etmekte, bu bağlamda olası tüketim kampanyalarında bu unsurun dikkate alınması ve söz konusu kampanyaların
buna göre şekillendirilmesi önem arz etmektedir.
Şekerli ve Çikolatalı Mamuller
Yaşanan ekonomik kriz, özellikle 2009 Noel/ Yılbaşı döneminde Ukrayna şekerli ve çikolatalı mamuller perakende satışlarını olumsuz yönde
etkilemiş ve pazardaki daralma bu yılının ilk yarısında devam etmiştir. Söz konusu daralma şekerli mamullerde yaklaşık %50, çikolatalı
mamullerde %65 oranında gerçekleşmiştir. Aynı zamanda bu mamullerin ihracatçısı konumunda bulunan Ukrayna'nın ihracatında da
gerileme meydana gelmiştir. 2011 yılında ise Türkiye’nin Ukrayna’ya ihracatı 5,5 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde
Ukrayna’nın toplam ithalatı 54,8 milyon dolar olmuştur.
Bu bağlamda ekonomik krize karşın, Ukrayna'da üretim yapan yerli ve yabancı firmaların önümüzdeki dönem için kapasite artırma, yeni
yatırımlar yapma ve ürün çeşitlendirmesine gitmeyi hedefledikleri bilinmektedir. Ukrayna pazarının sektör için önümüzdeki dönemde de
önemini koruyacağı ve konuyla ilgili tanıtım- pazarlama faaliyetlerine ağırlık verilmesinin mevcut pazar payımızın geliştirilmesi yönünden
önemli bir katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Yaş Meyve Sebze
NARENCİYE
Ukrayna’nın narenciye ithalatında en önemli tedarikçisi Türkiye’dir. 2011 yılında 268 milyon dolar olarak gerçekleşen Ukrayna ithalatının
131 milyon doları Türkiye’den yapılmıştır. Narenciye ihracatında yaşanılan lojistik kaynaklı sorunlar asgariye indirildiği takdirde pazar
payımızın artırma potansiyelimiz mevcuttur.
Mısır son yıllarda soğuk hava depolu gemilerle yaptığı nakliyat sayesinde pazar payını önemli ölçüde artırmıştır. 2005 yılında Ukrayna’ya
sadece 9 milyon dolar tutarında ihracat yapabilen Mısır bu ihracatını 2011 yılında 5 misline çıkararak 47 milyon dolara ulaşmıştır. Mısır’ın
2010 yılı ihracatı ise 51 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.
DOMATES
2011 yılında Ukrayna’nın ithalat ettiği 43,3 milyon değerindeki domatesin 24 milyonu ülkemizden ithal edilmiştir. Türkiye’nin 2011 yılındaki
ihracat artışı bir önceki yıla göre % 21 olmuştur.
Domates ihracatımız düzenli olarak artış göstermekte olup, söz konusu eğilimin 2011 yılında da sürdüğü ve özellikle Kırım Bölgesi’nin
önemli bir alıcı olduğu gerçekleştirilen araştırmalar sonucu anlaşılmıştır. Yılın ilk yarısı, Ukrayna’da gerçekleştirilen domates üretiminin
havaların erken ısınmasıyla erken hasat kararı alınmış ve bu durum da pazarda ürün fiyatlarının düşmesine neden olmuştur.
Zeytinyağı
Ukrayna’nın bitkisel yağ üretim, tüketim ve ticaretinde en önemli yere sahip olan ürün ayçiçeği yağıdır.
Önemli bir ayçiçeği yağı üreticisi
olması itibariyle iç pazarda zeytinyağının en önemli rakibinin ayçiçeği yağı olduğu görülmektedir. Zeytinyağı fiyatlarının ayçiçeği yağına göre
yüksek kalması pazarda engel olarak ön plana çıkmaktadır. Ancak özellikle büyük şehirlerde yükselmeye başlayan hayat standartlarıyla
birlikte tüketicilerin kaliteli ve sağlıklı gıdalara yönelmeleri sonucu zeytinyağı ithalatının önümüzdeki yıllarda artmaya devam edeceği
tahmin edilmektedir.