FAS 'A SANAYİ ÜRÜNLERİ İHRACATI 

Giriş

Ülkemiz ile Fas Krallığı arasında 7 Nisan 2004 tarihinde akdedilen Serbest Ticaret Anlaşması 

(STA) 1 Ocak 2006 tarihinde yürürlüğe girmiş olup, Anlaşmaya ekli Protokol hükümlerine göre 

uygulanan gümrük vergi oranlarının karşılıklı olarak iki ülke arasında tedricen indirilmesi 1 Ocak 

2015’te tamamlanacaktır.

Demir Çelik

Sanayileşme sürecindeki ülkeler için demir çelik sektörünün yadsınamaz bir önemi 

bulunmaktadır. 

Metal eşya sanayii, tarımsal makine sanayii, deniz ve motorlu kara ulaşım araçları sanayii, inşaat 

sanayii, elektrikli ve elektriksiz makine sanayileri gibi pek çok sanayi dalı demir çelik sektöründen 

hammadde temin etmektedir.

Sanayisini geliştirmeyi hedefleyen Fas için demir çelik ürünleri önemli bir hammadde niteliğindedir. 

Fas’ın demir/alaşımsız çelikten yarı mamül ithalatı 2011 yılında 443 milyon $ olarak gerçekleşmiştir. 

Ülkemizin bu ürün grubu için Fas’a ihracatı 2011 yılında bir önceki yıla oranla % 30 oranında artarak 

76,8 milyon $ olarak gerçekleşmiştir.

Elektrikli Makineler ve Kablolar

İzole Tel ve Kablo

Ülkemizin, elektrikli makineler sektör ihracatında en büyük pay izole tel ve kablo alt sektörüne aittir. 

Türkiye 2011 yılında 2.314 milyon dolarlık izole tel ve kablo ihracı gerçekleşmiştir. İzole tel ve 

kablolar 2009 yılındaki 1,4 milyar dolarlık ihracat hacmiyle en önemli kalem olmuştur.

Fas 2011 yılında 384 milyon $ tutarında izole tel ve kablo ithal etmiş olup Türkiye'nin Fas'a ihracatı 

1,9 milyon $ olup, bu rakam Türkiye'nin potansiyelini yansıtmaktan uzaktır. Diğer taraftan ülkemizin 

Fas ve izole tel ve kablo ihracatının 2010 – 2011 yılları arasında % 110 oranında artış göstermiş 

olması ülkemiz açısından umut vaat edicidir.

Fas’ın izole tel ve kablo sektöründeki en önemli tedarikçi ülkeleri ise Fransa, Almanya, , İtalya, 

Portekiz ve İspanya’dır. Fas’ın izole tel ve kablo ithalatında yıldan yıla artış görülmektedir. Örneğin, 

2010-2011 yılında Fas’ın bu sektördeki ithalatı % 37 arttığı görülmektedir. Yaşanan artışta izole tel 

ve kablo sektöründe uygulanan düşük gümrük vergilerinin de rolü bulunmaktadır. 

İnşaat Malzemeleri

Fas inşaat sektörü son yıllarda önemli ölçüde büyüme kaydetmiştir. Devletin konut sektörü, yol 

yapımı, havaalanının genişletilmesi, Tanger Med Limanı’na üçüncü konteynır terminalinin yapılması, 

yeni hastane ve okul yapımları ve turizm alanındaki projeleri sektöre ivme kazandırmaktadır.

İnşaat ve taahhüt sektörü ülke ekonomisinde GSYİH katkısı ve istihdam içindeki payı dikkate 

alındığında önemli bir sektör konumundadır.

Bu alanda faaliyet gösteren 5.000 firmanın %35’i Kazablanka, Rabat ve Kenitra şehirlerinde 

yoğunlaşmış olup, yüzde 15’lik kısmı da Fes ve Meknes şehirlerinde yerleşiktir. Dolayısıyla bu beş 

şehir sektördeki kuruluşların yarıya yakınını barındırmaktadır.

Kağıt ve Karton Ürünleri

Kağıt, Karton Esaslı Kutu, Kılıf, Torba, vb. Eşya

Fas’ın kağıt, karton esaslı kutu, kılıf, torba, vb. eşya ithalatı 2011 yılında 53 milyon $ olarak 

gerçekleşmiştir. Ülkemizin Fas’a ihracatı da 2011 yılında 2010 yılı ile karşılaştırıldığında yaklaşık % 

32 oranında büyüme kaydetmiştir.

 

Fas, kağıt, karton esaslı kutu, kılıf, torba, vb. eşya ithalatını ağırlıklı olarak Suudi Arabistan, 

Avusturya, İspanya ve Fransa’dan yapmaktadır.

 Kumaş

 Ülkemiz bu ülkenin hazır giyimcilerinin önemli tedarikçisi konumundadır. İthalatımız incelendiğinde 

ise Fas’ın sektördeki genel ticaretine paralel bir şekilde hemen hemen tamamının hazır giyim 

ürünlerinden oluştuğu görülmektedir.

Önümüzdeki dönemde mevcut ticaretin iki ülke arasındaki serbest ticaret anlaşmasının yıllara 

yayılmış bulunan uygulama takviminin de olumlu etkisi ile bir miktar daha artması beklenmelidir.

Bununla birlikte, DTÖ anlaşmaları çerçevesinde azalan gümrük vergileri, serbestleşen dış ticaret 

rejimleri ve ülkede son yıllarda benimsenen daha liberal ekonomik politikaların bir sonucu olarak 

artan dış ticaret açığı Fas kamuoyunu endişelendirmekte ve gümrüklerde ticaretin kontrol altına 

alınmasına yönelik gümrük kıymeti benzeri korumacı uygulamalar ticareti zorlaştırıcı önlemler olarak 

karşımıza çıkmaktadır.

Benzeri dezavantajların bertaraf edilerek kalıcı bir ticaret artışı sağlanabilmesi ve ülkenin sunduğu 

fırsatlardan azami oranlarda yararlanılabilmesinin sektörün bu ülkede yatırım/üretim imkanlarını 

değerlendirmesi, ortak projeler oluşturulması ile mümkün olabileceği değerlendirilmektedir. Büyük 

batılı yatırımcının da tercih ettiği bu işbirliği şekli aynı zamanda pazar çeşitlenmesine önem veren 

sektörümüzün başta Fas menşeli mallara tercihli ticaret imkanı veren ABD ve Afrika ülkeleri (özellikle 

Batı Afrika) pazarlarına girişte kolaylık sağlayacağı şeklinde değerlendirilmektedir.

Mobilya

Fas mobilya sanayii ağırlıklı olarak geleneksel bir yapı sergilemekte olup, belirgin bir sektörel 

kümelenme görülmemektedir. Yerel üretimin belirleyici özelliği küçük işletmeler/fabrikalar şeklinde ve 

zanaat geleneği ile sınırlı sayıda, tüketici tercihlerine göre üretim yapan firmalardan oluşmasıdır. Fas 

el işçiliğinin sergilendiği geleneksel Fas salonlarının köşeli oturma grupları ve dolapları daha çok 

buralarda üretilir. Son yıllarda yerel mobilya üreticilerinin yanı sıra artan oranda yabancı firmalar da 

pazarda yer almaya başlamıştır. Özellikle üst gelir grubuna hitap eden mobilyalarda, İtalya, İspanya 

ve Fransa dikkat çekerken Çin, Endonezya, Malezya ve Tayvan da alım gücü düşük tüketiciye yönelik 

ürünlerle pazarda yerlerini almışlardır.

Fas ekonomik gelişimi için turizm şüphesiz çok önemli bir yere sahip ve bunun doğal bir sonucu olarak devlet 

turizmin geliştirilmesi için çok önemli projeleri hayata geçirmiş durumdadır. Ülkenin Marakeş, 

Agadir ve Tanja gibi turistik kıyı bölgeleri başta olmak üzere önemli merkezlerde yapılan büyük 

konaklama, otel ve lüks konut projeleri kontrat mobilya (contract furniture) sektörü için potansiyel arz 

etmektedir. Diğer taraftan güneşli gün sayısının fazla olmasına bağlı olarak açık havada geçirilen zamanın 

fazla olduğu”kafe” kültürünün yaygın olduğu ve kafelere yönelik bahçe mobilyası ihracatında Fas önemli 

bir pazar olarak görülmektedir.

Fas genel olarak mobilya sektöründe ithalatçı konumundadır. Diğer taraftan, ülke sahip olduğu coğrafi 

avantajı da kullanarak diğer Afrika ülkelerine yönelik re-eksport imkanı da sunmaktadır.

Türkiye 2011 yılında 632 milyon dolarlık oturmaya mahsus mobilya ihraç ederken bunun 2,4 milyon doları 

Fas'a gerçekleşmiştir. Bu ürün faslında Fas'ın 2011 yılındaki ithalatı 103 milyon dolar olup Türkiye bu 

pazarda potansiyelinin altında kalmıştır. Fransa, İtalya ve Çin pazardaki en güçlü ülkelerdir. 

 Müteahhitlik Hizmetleri

Konut inşaatı özellikle şehirlerdeki “ekonomik konut” ihtiyacına paralel olarak son dönemde bir gelişme 

kaydetmiştir. Bununla birlikte finansman temini konusu toplu konut inşaatlarını yavaşlatan en önemli 

sorundur. Bu nedenle Fas devleti artan bir şekilde özel sektöre destek olmaktadır. Özel sektöre sağlanan 

finansal destekler yanında kamuda yapısal bir takım tedbirler de hayata geçirilmiş ve yedi ayrı kamu 

inşaat firması Al Omrane Holding çatısı altında sosyal toplu konut projelerinin daha etkin yürütülmesi 

hedefi doğrultusunda birleştirilmiştir. Ayrıca,  gecekondu dönüşüm programları ve kamu-özel sektör 

işbirliği yaklaşımı dahilinde kamu arazileri indirimli bedelle özel inşaat firmalarına tahsis edilerek ekonomik 

konut inşaatı özendirilmektedir.

Teknik Müşavirlik Sektörü

Teknik müşavirlik sektörü Fas’ın Fransız etki bölgesindeki bir ülke olması nedeniyle genelde Fransız 

firmaları veya fransız ortaklıkları kontrolündedir. Ülkedeki inşaat standartlarının da Fransız mevzuatı 

çerçevesinde belirleniyor olması, ihale dosyalarının ilgili idareler tarafından Fransızca olarak talep edilmesi 

Fransız müşavirlik firmalarının etkisinin artmasına neden olmaktadır.

 

Dolayısıyla önemli bir Fransızca ve Fransız ihale sistemi bilgisi (ihale dosyalarının hazırlanmasında, teknik 

düzenlemeler... vb) alt yapısına sahip olmayan yabancı şirketlerin ülkede başarılı olma şansı oldukça azdır.

Otomotiv Ana ve Yan Sanayi

Fas otomotiv sektörü 2011 yılında, yaklaşık 1,26 milyar ABD Dolara ulaşan ithalat hacmine sahip olup 

Türkiye’nin Fas’a ihracatı bu sektörde 39,4 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.

Fas otomotiv sektörü en genel itibariyle otomobil ve ticari araç montaj sanayi ve yedek parça imalatı 

olmak üzere iki başlık altında değerlendirilebilir.

Sektörün en önemli faaliyet alanı olan otomobil ve hafif ticari araç montajı Fas Otomobil Üretim Şirketi 

(Société marocaine de construction automobile –SOMACA) tarafından yapılmaktadır. 1959 yılında kurulan, 

uzun yıllar boyunca Fiat modellerinin (2004 yılına kadar Uno, Palio) montajını yapan firmanın bugün yüzde 

80’den fazla hissesi Fransız Renault şirketine ait olup kamuya ait kısmı özelleştirme kapsamında 2003 ve 

2004 yıllarında Fransız firmasına satılmıştır.

Yedek parça üretimi ülkede halihazırda büyük kısmı Tanger Serbest Bölgesi ile Casablanca-Rabat kıyı 

şeridinde yerleşik 60 kadar firma tarafından gerçekleştirilmekte ve 35 bin kişiye istihdam sağlamaktadır. 

Başlıca kablo, plastik parçalar, amortisör, filtre ve egzos boruları imalatından oluşan yan sanayi üretiminin 

önemli kısmı ihraç edilmektedir.

Sektör açısından son dönemdeki en heyecan verici gelişme 2008 yılı başında Fas Hükümeti tarafından, 

ülkenin kuzeyinde yer alan Tanger-Med Serbest bölgesinde yıllık 400 bin araç üretim kapasiteli bir üretim 

tesisi kurulması maksadıyla Renault-Nissan firması ile imzalanan anlaşmadır. Ancak, üretiminin önemli 

bölümünü ihraç etmesi öngörülen ve 2013 yılında faaliyete geçmesi planlanan yatırımdaki Nissan payı 

küresel kriz nedeniyle askıya alınmıştır. Renault firmasının ise yatırım planına sadık kalacağı açıklanan 

proje kapsamında ülkede yan sanayii üretiminin geliştirilmesi de hedeflenmektedir. Otomotiv sektörü Fas 

hükümeti tarafından stratejik bir sektör olarak kabul edilmekte ve kalkınma programının önemli bir halkası 

olarak değerlendirilmektedir. Bu çerçevede özellikle yabancı sermaye yatırımlarının başta Tanger Serbest 

Bölgesi olmak üzere ülkeye getirilmesine öncelik verilmektedir. Halihazırda onbeşe yakın yabancı firmanın 

faaliyet gösterdiği serbest bölgeye daha fazla yatırım yapılması maksadıyla bir aksiyon planı 

hazırlanmaktadır. Tamamen ihracata dönük bir üretim hedeflemesinin yapıldığı plan dahilinde; biri serbest 

bölgede, diğeri ülkenin batısındaki Kenitra şehrinde toplam 600 hektralık alan üzerinde iki “Automotive 

City” kurulmasıyla sektörde 2015 yılına kadar 15 bin yeni iş imkanı yaratılması hedeflenmektedir.

Sektörün ulusal ekonomiye katkısının arttırılması maksadıyla bazı vergi avantjları da uygulamaya 

konulmuştur Buna ilave olarak, sektör yatırımları ülkedeki tercihli diğer bazı sektör yatırımları ile birlikte 

yatırım fonu desteklerinden yararlanabilmektedir (örneğin, Hasan II Yatırım Fonu kaynaklarından toplam 

yatırım bedelinin yüzde 10’una kadar malzeme ve arsa desteği sağlanması).

Sonuç olarak sektöre yönelik olarak önemli iş imkanları mevcut olmasının yanında ortak üretim projelerinin 

hayata geçirilmesi halinde ulusal düzeydeki desteklerden yararlanılması da mümkün bulunmaktadır.

Tarım Alet ve Makineleri

Fas’ın 2011 yılı hasat ve harman biçme makineleri ithalatı yaklaşık 25 milyon $ olarak gerçekleşmiştir. 

Başlıca tedarikçi ülkeler ise, Almanya, Brezilya ve İtalya’dır.

Fas tarım sektörünün modernizasyonuna önem vermekte olup, halen ilkel hasat tekniklerinin kullanıldığı 

bölgeler bulunmaktadır. Meknes Şehri’nde düzenlenen SIAM Fuarı ülkenin en büyük fuarı olarak kabul 

edilmektedir.

Etiketler : Fas a ihracat , Fas sanayi ürünleri ihracatı , Fas a tarım alet ve makineleri ihracatı , Fas müteahhitlik hizmetleri ,
Fas a mobilya ihracatı , Fas kumaş ihracatı  , Fas beyaz eşya ihracatı