Bir tarım ülkesi olan Brezilya’ya Türkiye’den ihraç potansiyeli olan tarım ve gıda sanayi ürünleri

ihracatının sınırlı olacağını söylemek yanlış olmayacaktır.


Pazarın yapısı incelendiğinde, Brezilya’da üretilmeyen ürünlerde Türkiye’nin ihraç potansiyelinin

yüksek olduğu görülmektedir. Diğer pek çok tarım ve gıda sanayi ürününde, Brezilya’da oluşan

fiyatlar ülkemize göre daha düşük bulunmaktadır.

Ayrıca, gıda sanayinde faaliyet gösteren çokuluslu şirketlerin pek çoğu Brezilya’da üretimde

bulunmaktadır. Gıda ürünlerinde güçlü üretim yapısı nedeniyle AB ülkeleri ile rekabetin yanı

sıra MERCOSUR ülkelerine uygulanan gümrük indirimleri ve ilave vergi muafiyetleri nedeniyle

yaşanacak zorluklar gözardı edilmemelidir. AB ile eş zamanlı STA yapılmasının bu anlamda önemi büyüktür.



Brezilya gıda pazarında, özellikle doğal ve organik ürünler henüz oldukça sınırlı bir yere sahip bulunmakla birlikte, bu tür ürünlerin satış miktarlarının küçük olmasına karşın istikrarlı şekilde arttığı görülmektedir. Brezilya’nın makro ekonomik planları içinde dünyanın en büyük organik üreticisi olmak hedefi bulunsa da, mevcut durumda Brezilya’nın organik ürünler konusunda ilerlemiş olduğunu söylemek oldukça zordur. Bu tür ürünlerin tedarikçileri pazarda oldukça sınırlı sayıda bulunmaktadır.

Geleneksel ürünlere göre daha yüksek fiyatlardan satılan organik ürünlerin pazar payı oldukça düşük olsa da, Türkiye’den hali hazırda ihraç edilen gıda ürünlerinin organik olanlarının da sağlıklı ürünler pazarında satış fırsatı bulabileceği düşünülmektedir.

Kültürel yakınlıklar ve ülkeye alınan göç nedeniyle bazı etnik ürünlerin küçük olmakla birlikte pazar payından söz etmek mümkündür. Orta doğu ve Asya mutfaklarının etkisi ülkenin hemen her yerine yayılmıştır.

Bu kapsamda ülkeye hacim olarak küçük bir potansiyel olduğu düşünülmekle birlikte, kültürel etkinliklerin yer aldığı tanıtım faaliyetlerinde bulgurdan yapılan yemeklerin tadımı yapılarak satış yapılabileceği düşünülmektedir.

Brezilya yaşanan sağlık sorunları nedeniyle gıda tercihlerini sağlıklı gıdalar yönüne kaydırmaktadır. Bunlar daha fazla lif içeren, vitamin ve mineral açısından zengin ya da zenginleştirilmiş ürünler, sağlıklı sıvı yağ kullanımı, az yağ içeriğine sahip, şeker içeriği düşük ya da şeker içermeyen gıdalardır. Gıda pazarı değerlendirilirken söz konusu trendlerin giderek önem kazanacağı göz ardı edilmemelidir.

Endüstriyel Bitkiler

Brezilya'nın tütün tüketimi daha çok büyük sanayi şehirlerinde yoğunlaşmıştır. Ülkenin güneyinde yer alan Porto Alegre en çok sigara tiryakilerinin yaşadığı ve buna bağlı olarak da en çok hastalıkların görüldüğü kenttir. 20-49 yaş aralığı sigara tiryakilerinin oluşturduğu gruptur. Erkekler bu grubun büyük çoğunluğunu oluşturmakla birlikte yaşam şartları ve stresli çalışma koşulları nedeniyle kadın içicilerin sayısı artış göstermektedir.


Brezilya Dünya'nın en önemli ikinci önemli tütün üreticisidir ve ihracatta da lider ülkeler arasındadır. Buna karşın 1996 yılından itibaren iç piyasada tüketimi azaltmaya yönelik uygulamaya koyduğu yasa sektör açısından son derece katı kurallar içermektedir. Temmuz 1996 tarihinde çıkarılan 9294 sayılı yasa kapsamında Brezilya'da tütün sektörü reklamlarına kısıtlama getirilmiş ve hastane, sinema, okul, kamu alanları ve işyerlerinde kullanımı kısmen yasaklanmıştır. Daha sonra Devlet Kamu alanları ve işyerlerine tamamen yasaklama getirmiştir.


2000 yılında Brezilya hükümeti bir adım daha ileri giderek radyo ve televizyonda sigaranın sağlığa zararları konusunda bilgilendirici ve uyarıcı niteliğinde yayınlar yapmaya başlamıştır. Brezilya'da tütün kullanımı her yıl 200.000 kişinin ölümüne direk veya dolaylı yollardan neden olmaktadır. Brezilya'da erkekler arasında birinci ölüm nedeni akciğer kanseri kadınlar arasında da göğüs kanseridir.

Brezilya'da 108 şehirde toplam 200.000 kişi arasında yapılan bir ankete göre sigara kullanımı nüfusun %10’unu oluşturmaktadır.


Türkiye Brezilya'ya 2011yılında 32 milyon Dolar tütün ihraç ederek Arjantin ve Hindistan'ı geride bırakarak birinci arz kaynağı konumuna yerleşmiştir. Ülkemiz Şark Tipi tütün ihracatında Dünya'nın en önemli ülkelerinden birisidir ve Brezilya pazarındaki payımız yıllar içinde artmıştır.


Brezilya'nın tütün tüketimi daha çok büyük sanayi şehirlerinde yoğunlaşmıştır. Brezilya Dünya'nın en önemli ikinci önemli tütün üreticisidir ve ihracatta da lider ülkeler arasındadır. Buna karşın 1996 yılından itibaren iç piyasada tüketimi azaltmaya yönelik uygulamaya koyduğu yasa sektör açısından son derece katı kurallar içermektedir.

Kuru Meyveler

Brezilyalıların tüketim alışkanlıkları içinde yaş ve kuru meyveler önemli bir yer tutmaktadır. Ülkede kuru meyvelerden üretilmiş, çok farklı çeşitte çerezlik ürünler pazarda bulunmaktadır. Kuru meyveler gıda sanayinde girdi olarak kullanıldığı gibi nihai tüketiciler tarafından da tüketilmektedir.


Ülkemizin geleneksel ihraç ürünleri olan kuru üzüm, kayısı ve incir uzun süredir Brezilya pazarında bulunmakla birlikte, son yıllara gelinceye kadar Türkiye menşeli ürünler çeşitli Avrupa ülkelerinin ve İsrailli firmaların aracılığıyla ülkeye girerken, yakın zamanda doğrudan Türk firmaları tarafından ürünlerin ihraç edildiği görülmektedir.

Kuru Kayısı
Brezilya dünya kuru kayısı ithalatında %3’lük bir paya sahiptir. Türkiye Dünya'nın en önemli kuru kayısı üretici ve ihracatçısıdır. Brezilya pazarında 16 milyon Dolar ihracat ile yaklaşık %98’lik bir paya sahiptir.

Zengin besin içeriği nedeniyle sağlıklı gıdalar sınıfında irdelenen kuru kayısı gerek çerezlik tüketim gerekse Brezilya'da tüketimi giderek artış gösteren unlu mamuller ve şekerli ve çikolatalı mamuller sanayinde kullanılabilmektedir. Brezilya'da son zamanlarda tüketilen gıdaların sağlıklı alternatifleri ile ikamesi gündemde olup, bunlar az yağ, şeker içeren ve ayrıca vitamin ve minerallerce zenginleştirilmiş gıdalardır. Üretilen kek, pasta, çikolata gibi ürünlerde kuru kayısı kullanılarak ürüne gerek farklı bir aroma gerekse sağlıklı bir nitelik kazandırılması mümkündür. Söz konusu ürün üreticileri ile görüşülerek tanıtım yapılmasının, tüketiciye yönelik yarışmalar ve gastronomi faaliyetleri ve tanıtıcı yayınlar hazırlamanın önem arz ettiği düşünülmektedir.
Brezilya’ya ülkemizden ihraç edilen bir diğer kuru meyve de kuru incirdir. 2011 yılında Türkiye’nin Brezilya’ya kuru incir ihracatı 2,4 milyon Dolar olmuştur. Pazarın %100’üne sahip durumda olmamız önemli bir husustur. Ancak süpermarketlerde satılan ülkemiz kaynaklı kuru incirlerin kalitesinin artırılmasına ihtiyaç olduğu düşünülmektedir. Düşük kalitede incir ihracatına devam edilmesi ihracatın gerilemesine neden olabilecektir.

Makarna

Brezilya birbirinden farklı yeme alışkanlıklarına sahip birçok bölgeden oluşan bir ülkedir. Ülkenin özellikle güneydoğusunda İtalyan restoranları oldukça popüler olup, pizza ve makarna gibi gıda maddeleri yoğunlukla tüketilmektedir. Asya ve Orta Doğu mutfakları ise bütün ülkede yaygındır. Bu yeme alışkanlıkları ülkeye gelen göçmenler aracılığıyla yerleşmiş ve yaşanan iç göçlerle daha da yaygınlaşmasına neden olmuştur. Bu etkenlerle şekillenen Brezilya makarna ithalatı yıllar itibarıyla artış göstermekte olup, İtalya en önemli arz kaynağını oluşturmaktadır. Şili, Uruguay, Fransa ve Arjantin önemli arz kaynaklarıdır. Makarna aynı zamanda Brezilya’nın 2011 yılında 34 milyon Dolarlık ihracatını gerçekleştirdiği bir üründür. Ancak ülkemizde üretilen makarnalar sert buğdaydan yapılma özelliğinden dolayı İtalyan makarnası ile kalite açısından eş değer, fiyat açısından ise daha avantajlıdır. Diğer taraftan MERCOSUR ülkelerine tanınan muafiyetlere karşın İtalya’dan makarna ithal eden Brezilya’nın kalite ve uygun fiyat vurgusuyla yapılacak tanıtımlarla Türk ürünlerine pazar olması beklenmektedir.


2011 yılında 285 milyon Dolar toplam makarna ihracatı gerçekleştiren Türkiye'nin Brezilya makarna pazarından pay alabileceği düşünülmektedir. Brezilya, 1.5 milyon tona yaklaşan üretim miktarı ile, İtalya ve ABD’den sonra Dünya’nın üçüncü büyük makarna üreticisi durumundadır. 1990’lı yıllardan başlayarak, Brezilyanın makarna sektörü yeniden yapılanmaya gitmiştir. Yapılan yatırımlar sonucunda, üretim kapasitesi 1.4 milyon tonun üzerine çıkmıştır. Sektörde 80 KOBİ ve büyük ölçekli üretici bulunmaktadır. Ayrıca 100’den fazla küçük firma yerel pazarlar için ev yapımı tarzında üretim yapmaktadır. “massa de sêmola com ovos” , “massa de sêmola”, “massa comum” ve “massa tipo caseira” olmak üzere 4 tip olarak üretilmektedir ve genel adlandırma için "macarrão" kelimesi kullanılmaktadır. Sektördeki birçok üretici, makarna ile birlikte un, kek, kurabiye gibi unlu mamulleri de üretmektedir. Pişirilmiş ve tüketime hazır makarna da sunulan ürünler arasındadır. Brezilya’da makarna genel itibariyle ekmeklik buğdaydan (yumuşak buğday) yapılmaktadır. Toplam üretimin %3’lük kısmı ithal edilen durum buğdayından üretilmektedir. Makarna’nın temel maddesi olan buğday Brezilya’nın güney bölgesinde bulunan Parana ve Rio Grande do Sul eyaletlerinde üretilmektedir. Ancak, buğday üretiminin ihtiyacı karşılamaması nedeniyle, eksik kalan miktar komşu ülke olan Arjantin’den ithal edilmektedir.

Maya

2011 yılında bir önceki yıla göre %4’lük azalış ile yaklaşık 56 milyon Dolarlık maya ithalatı olan Brezilya, bu ürünün ithalatında %3’lük payıyla dünyada 6. sırada yer almaktadır. Brezilya maya pazarında %39’luk pay ile lider olan Arjantin’i sırasıyla Çin, Paraguay, Fransa ve Türkiye takip etmektedir. Ülkemiz 2011 yılında Brezilya’ya yaklaşık 3,4 milyon Dolarlık maya ihracatı gerçekleştirmiştir.


Bu gelişmenin en önemli nedeni son yıllarda Brezilya pazarında unlu mamuller tüketiminin önemli bir artış göstermesidir. Brezilya’da fırıncılık ürünleri daha çok fırın ve pastane gibi yerlerde satılırken, genel olarak Brezilya tüketicisinin ambalajlı ürünlere kayması sonucu daha ucuz ve taze ürünler sunan ihtisaslaşmış satış kanallarına karşın, süpermarketler ve hipermarketlerin tercih edilmesine neden olmaktadır.

Organik Tarım Ürünleri

*Brezilya gıda pazarında, özellikle doğal ve organik ürünler henüz oldukça sınırlı bir yere sahip bulunmakla birlikte, bu tür ürünlerin satış miktarlarının küçük olmasına karşın istikrarlı şekilde arttığı görülmektedir. Brezilya’nın makro ekonomik planları içinde dünyanın en büyük organik üreticisi olmak hedefi bulunsa da, mevcut durumda Brezilya’nın organik ürünler konusunda ilerlemiş olduğunu söylemek oldukça zordur. Bu tür ürünlerin tedarikçileri pazarda oldukça sınırlı sayıda bulunmaktadır. Geleneksel ürünlere göre daha yüksek fiyatlardan satılan organik ürünlerin pazar payı oldukça düşük olsa da, Türkiye’den hali hazırda ihraç edilen gıda ürünlerinin organik olanlarının da sağlıklı ürünler pazarında satış fırsatı bulabileceği düşünülmektedir.

*Kültürel yakınlıklar ve ülkeye alınan göç nedeniyle bazı etnik ürünlerin küçük olmakla birlikte pazar payından söz etmek mümkündür. Orta doğu ve Asya mutfaklarının etkisi ülkenin hemen her yerine yayılmıştır. Bu kapsamda ülkeye hacim olarak küçük bir potansiyel olduğu düşünülmekle birlikte, kültürel etkinliklerin yer aldığı tanıtım faaliyetlerinde bulgurdan yapılan yemeklerin tadımı yapılarak satış yapılabileceği düşünülmektedir.

*Brezilya yaşanan sağlık sorunları nedeniyle gıda tercihlerini sağlıklı gıdalar yönüne kaydırmaktadır. Bunlar daha fazla lif içeren, vitamin ve mineral açısından zengin ya da zenginleştirilmiş ürünler, sağlıklı sıvı yağ kullanımı, az yağ içeriğine sahip, şeker içeriği düşük ya da şeker içermeyen gıdalardır. Gıda pazarı değerlendirilirken söz konusu trendlerin giderek önem kazanacağı göz ardı edilmemelidir.


Domates Salçası

Brezilya 2011 yılında domates salçası ithalatını Çin, Şili, İtalya ve Peru’dan gerçekleştirmiştir. Yıllar itibariyle salça ithalatının artış gösterdiği gözlenmektedir.
Türkiye Dünya'nın en önemli domates salçası üretici ve ihracatçılarından biridir. Kalite açısından bakıldığında Brezilya pazarında Çin ve Şili, pazarın büyük bir bölümüne hakim olması nedeniyle en önemli rakibimizdir. Bu pazarda var olabilmek için kalite vurgusunun ön planda yer almasının önemli olduğu düşünülmektedir.


Ayrıca kanser hastalıklarının Brezilya'daki ikinci ölüm nedeni olduğu düşünüldüğünde domates ürünlerinin ısıl işlem görmesi nedeniyle likopen içeriğinden dolayı pazarda tercih edilmesi de beklenen olası gelişmelerden biridir.


Sert Kabuklu Meyveler


Brezilya’ya fındık ihracatımız yıllar itibariyle düzenli olarak artış göstermeye devam etmekte olup, ihracatımızda kabuksuz fındık en önemli payı almaktadır. Brezilya’da üretilen başlıca sert kabuklu meyve çeşitleri Brezilya fındığı ile pekan cevizidir ve tüketicilerin düzenli olarak sert kabuklu meyve tüketimi nedeniyle, aynı kategoride farklı damak tadı arayan tüketiciler için fındığın önemli ürün olabileceği düşünülmektedir.

Brezilya dünya fındık ithalatında %1,5’luk bir pay almaktadır. Brezilya’ya fındık ihracatımız yıllar itibariyle düzenli olarak artış göstermeye devam etmekte olup, ihracatımızda kabuksuz fındık en önemli payı almaktadır. Brezilya pazarında söz konusu üründe payımız yaklaşık %91’dir.
Ülke oldukça gelişmiş çikolata ve unlu mamuller sektörlerine sahip bulunmaktadır. Fındık bu sektörler tarafından girdi olarak kullanılmaktadır.

Öte yandan, bu işlenmiş fındık ihracatımızın düşük olması nedeniyle, işlenmiş fındığın kullanılabileceği alanların araştırılarak tespit edilmesi pazar payımızın geliştirilmesi bakımında önem arz etmektedir.

Ayrıca Türkiye hali hazırda fındık piyasasına hakim olmakla birlikte, Brezilya’nın çikolata ve unlu mamuller sektörlerinin büyüklüğü ve bu sektörlerin başta MERCOSUR ülkeleri olmak üzere, bölge ülkelerine önemli miktarlarda ihracat yapmaları göz önüne alındığında, pazarın ithal potansiyelinin daha fazla olduğu görülmektedir.


Şekerli ve Çikolatalı Mamuller


Dünyanın 1. şeker üreticisi ve ihracatçısı olan Brezilya aynı zamanda önemli bir kakao üreticisidir. Şekerli mamuller üretiminde de dünyanın 2. büyük ülkesi olan Brezilya’nın bu ürün grubunda ithalatı da bulunmaktadır. Son beş yıllık dönemde Brezilya’nın şekerli ve çikolatalı mamuller (1704 ve 1806) ithalatı düzenli olarak artış göstererek 33,7 milyon Dolardan 101 milyon Dolara yükselmiştir. İthalatının %80’ini çikolatalar oluşturmaktadır.


Türkiye’nin Brezilya’ya ihracatının %60’ını çikolatalı mamuller oluşturmaktadır. Bu grup içinde kokolin grubu ürünlerin ihracatı daha fazla gerçekleşmektedir. Şekerli mamuller grubu içinde Brezilya’ya gerçekleşen ihracatın tamamına yakınını ise sakızlı ve jöleli şekercilik mamulleri oluşturmaktadır. Türkiye’den Brezilya’ya ciklet ihracatı bulunmamaktadır.


Brezilya çikolatalı mamuller pazarında son yıllarda, düşük gelir grubundaki tüketicilere de ulaşmak amacıyla üreticilerin küçük ambalajlı ürünlere yönelerek satış fiyatlarını düşük tutmaya çalıştıkları görülmektedir. 2008 yılı öncesinde pazarda çok az görülen 30-40 gramlık ambalajlardaki ürünlerin satışının hızla arttığı görülmektedir. Hediye ambalajında kokolinler ile jöleli şekerlerin ülkemiz ürünleri için potansiyelinin daha fazla olduğu düşünülmektedir. Bu tür ürünlerin piyasada tutunabilmesi için dağıtımının ve satışlarının yakından takip edilmesi gerekmektedir.

Bu nedenle, ihracatçı firmanın Brezilya’da bir firma kurarak dağıtımının yapılması veya Brezilya’da yerleşik bir dağıtıcı veya toptancı tarafından perakendecilere dağıtım yapılması gerekmektedir.


Zeytinyağı


Ülkede popülaritesi giderek artan zeytinyağı tüketiciler tarafından egzotik bir ürün olarak kabul edilmekte neredeyse bir ilaç gözüyle bakılmaktadır. Bu bağlamda da ithalatı giderek artış göstermektedir.


Orta ve büyük marketlerin tamamında zeytinyağı raflarda yerini almış bulunmaktadır. Genelde ekstra sızma zeytinyağları ve 500 ml’lik cam ve teneke ambalajlar tercih edilmektedir. Plastik ambalajların kullanımı tercih edilmemektedir. İthalatçılar perakende satış yerlerinde ürün örnekleri dağıtmakta ve tüketicilere test yaptırarak promosyon faaliyetlerinde bulunmaktadırlar.
Ortanın üstü ve üst gelir gruplarında bulunan tüketiciler arasında zeytinyağı tüketiminin gelecek yıllarda da artacağı tahmin edilmektedir. Dünya zeytinyağı ithalatında %3,8’lik bir paya sahip olan Brezilya 2011 yılında 286 milyon Dolarlık zeytinyağı ithal etmiş olup, ithalatın %58’i tarihi geçmişi ve kültürel bağları nedeniyle Portekiz’den yapılmıştır.


Pazardaki diğer önemli ülkeler ise İspanya, Arjantin, İtalya ve Yunanistan’dır. Bu ülkeler kurmuş oldukları dağıtım ağlarıyla pazarda etkin olarak yer almaktadırlar. Türkiye henüz Brezilya zeytinyağı pazarında bilinmemektedir. Dünya zeytinyağı pazarında önemli bir yere sahip bulunan ülkemizin bu özelliğini tanıtıcı faaliyetler sayesinde, ithalatçıların dikkatinin çekilebileceği düşünülmektedir. Ayrıca, Brezilya’da dolum tesisi kurulması da pazara giriş açısından mümkün görülmektedir. Zeytinyağına uygulanan gümrük vergisi % 10’dur.


Zeytinyağının yanı sıra, zeytin de Brezilya’ya ihraç edebileceğimiz potansiyel ürünler arasında görülmektedir. Brezilya 2011 yılında 122 milyon Dolarlık zeytin ithal etmiştir. Pazarın yaklaşık %77’sine Arjantin hakimdir. Brezilya'nın 2011 yılında, zeytin ithal ettiği diğer önemli ülkeler Peru, İspanya, Portekiz ve Şili'dir.


Ülkede yaşanan sağlık sorunları nedeniyle sağlıklı beslenme alışkanlıklarının yerleşmesi, bu paralelde de sağlıklı ürünlere talep artışı oluşması beklenmektedir. Ayrıca İtalyan restoranların yoğun olduğu bölgelerde pizzalarda zeytin kullanımı ve ülke genelinde unlu mamullerin zeytinle hazırlanmış sağlıklı seçeneklerinin tüketiciye tanıtımı Türk zeytin ve zeytinyağının Brezilya tüketicisi ile tanışması açısından önemlidir.