Doğal Taşlar İhracatı

TÜRKİYE ÜRETİMİ 

Doğal taşlar, doğadan çıkarıldıktan sonra ticari olarak işletilebilen en eski inşaat

malzemeleridir. Tarih boyunca insanoğlu tarafından yapılarda ve anıtlarda güzelliği,

dayanıklılığı nedeniyle kullanılmıştır. Zamanla kullanımı artan doğal taşlar günümüzde

özellikle inşaat, kaplama, döşeme, heykelcilik, mezar taşı yapımı, mıcır, porselen ve cam

sanayi, optik sanayi ve süs eşyası yapımında kullanılmaktadır. Doğal taş sektörü, son

dönemde yeni üreticilerin de pazara girmesiyle ivme kazanan; hem ülkemiz hem de dünya

ticareti için önem arz eden sektörler arasındadır.

Dünyanın en zengin mermer yataklarının bulunduğu Alp kuşağında yer alan Türkiye, 5,1

milyar m3 –13,9 milyar ton muhtemel mermer rezervine sahiptir. Bu değer 15 milyar m3

olduğu tahmin edilen dünya rezerv toplamının %33’üne karşılık gelmektedir. Türk doğal

taş sektörü; çeşit ve rezerv zenginliği, sektör deneyimi, ham madde bolluğu, deniz

ulaşımında nakliye kolaylığı, dinamik sektör yapısı, kullanılan yeni teknolojiler ve geniş

renk skalası ile dünya doğal taş piyasasında önemli bir yere sahiptir.

Türkiye’de çeşitli renk ve desenlerde kristalin kalker (mermer), kalker, traverten oluşumlu

kalker (oniks), konglomera, breş ve magmatik kökenli kayaçlar (granit, siyenit, diyabaz,

diyorit, serpantin, vb.) bulunmaktadır.

Dünya pazarlarında beğeni kazanabilecek nitelikte doğal taş çeşidine sahip olan

Türkiye’de, rezervler Anadolu ve Trakya boyunca geniş bir bölgeye yayılmıştır. Rezervlerin

bölgelere göre dağılımı, Ege Bölgesi %32, Marmara %26, İç Anadolu % 11, Doğu Anadolu

Güneydoğu Anadolu, Karadeniz ve Akdeniz Bölge’si %31 şeklindedir.

Sektörde yaklaşık 1.500 adet doğal taş ocağı, fabrika ölçeğinde faaliyet gösteren 2.000

kadar tesis, orta ve küçük ölçekli 9.000 atölye faaliyet göstermektedir. İstihdam edilen kişi

sayısı 300.000 civarındadır. Üretimin en fazla olduğu iller; Balıkesir, Afyon, Bilecik, Denizli

ve Muğla’dır. Bu bölgelerdeki üretim, tüm üretimin % 65‘ini oluşturmaktadır. Ekonomik

mermer yataklarının bulunduğu diğer iller ise; Bursa, Kırşehir, Çankırı, Çorum, Kastamonu,

Niğde, Kayseri, Artvin, Bitlis, Erzincan, Bayburt, Sivas, Tokat, Denizli, Kütahya, Eskişehir,

Diyarbakır, Elazığ, Çanakkale, Konya, İstanbul ve Manisa’dır.

Ülkemizde 80’nin üzerinde değişik yapıda, 120’nin üzerinde değişik renk ve desende

mermer rezervi belirlenmiştir. Uluslararası piyasada en tanınmış mermer çeşitleri; Süpren,

Elazığ Vişne, Akşehir Siyah, Manyas Beyaz, Bilecik Bej, Kaplan Postu, Denizli Traverten,

Ege Bordo, Milas Leylak, Gemlik Diyabaz ve Afyon Şeker’dir. Uluslar arası pazarda bilinen

bu mermer çeşitlerimizin dışında, son dönemde kayrak taşı, dere ve deniz aşındırması ile

oluşmuş çakıl taşları ve tüfler de dış ticaretimizde öne çıkan doğal taş çeşitleridir.

Türk mermeri, farklı renk skalası ve kalitesiyle dünyanın pek çok ülkesinde, dünyaca

tanınmış mekanlarda kullanılmaktadır. Vatikan’ın en önemli kiliselerinden biri olan Saint

Pierre kilisesinin girişindeki sütun ve kaplamalarda Afyon İscehisar mermerleri

kullanılmıştır. ABD'de Beyaz Saray'da yetkililerin basın açıklamaları yaptıkları alanda

kullanılan mermer Elazığ’da üretilen Elazığ Vişne’dir. Alman Parlamentosu, Fransa

Parlamentosu ve ABD Temsilciler Meclisi Elazığ vişnenin kullanıldığı diğer mekanlardır.

Dünyanın en önemli eğlence merkezlerinden Disneyland’da 18 bin metrekare Türk

mermeri yer alırken; dünyanın dört bir yanındaki pek çok lüks otelin ıslak zeminlerinde

Türk mermeri tercih edilmiştir.

Sektör; yüksek ihracat potansiyeli, iç piyasa tüketimi, doğal taş makineleri üretimi ve

ihracatı ile Türkiye ekonomisine önemli bir katkı sağlamaktadır. Özellikle son dönemde

mermer üretiminde, klasik mermer üretim yöntemlerinin değişmeye başlaması, nitelikli

işgücü ve ileri teknolojiye dayanan modern üretim yöntemlerinin daha çok kullanılmaya

başlanması, büyük firmaların yapmış oldukları yatırımlarla birlikte bütünleşmiş üretim

yapan tesislerin de devreye girmesiyle işlenmiş mermer üretiminde büyük artış

kaydedilmiştir. Uygulanmaya başlanan modern ocak üretim yöntemleri ve son teknikler

sayesinde rekabetin çok yoğun olduğu dünya doğal taş pazarına uygun üretim ve

pazarlama yapabilecek ürünler hazırlayan tesis sayımız artmıştır. Türkiye dünya doğal taş

üretiminde lider on büyük üreticiden biri konumuna gelmiştir.

Üretimin tamamına yakın kısmı özel sektör tarafından yapılmaktadır. Türkiye’de yıllık doğal

taş üretimi 11,5 milyon ton civarında olup işleme tesislerinin toplam plaka üretim kapasitesi

6,5 milyon m2 civarındadır.

Doğal taşlar grubunda mermerden sonra ikinci önemli doğal taş granittir. Plütonik

magmatik kökenli bir kayaç olan granit, asidik bir bileşime sahiptir. Grinin çeşitli tonlarında

renklere sahip olan granitler, genellikle dış kaplama ve yer döşemesinde kullanılmaktadır.

Özellikle inşaat sektöründe kullanılan granit, iyi cila alma, renk çekiciliği ve sağlamlığı

sayesinde aynı zamanda figür işlemeciliğinde de kullanılmaktadır. Önemli rezervler Ordu,

Rize, Trabzon, Balıkesir, Kırklareli, Kırşehir, Bolu, İzmit, Çanakkale ve İzmir’de

bulunmaktadır. Parlak görünümü ve dayanıklılığı ile genellikle gelişmiş ülkelerde tercih

edilen granitin kullanımı son zamanlarda ülkemizde de yaygınlaşmaya başlamıştır.

Doğal taşlar konusunda son dönemdeki önemli gelişme de 89/106/EEC sayılı “İnşaat

Malzemeleri Direktifi” kapsamındaki CE işareti uygulamasıdır. İlgili direktif kapsamında iç

ve dış cephelerde; yer ve duvar kaplaması amacı ile kullanılan mermer ve diğer doğal

taşlarda CE işareti alma zorunluluğu getirilmiştir.

TÜRKİYE’DE DIŞ TİCARET

İhracat

1985 yılında Maden Kanunun kapsamına alınan mermer sektörü, bu dönemden sonra

farklı bir sürece girmiştir. Sektöre yapılan yatırım sayısının artması paralelinde ihracat

potansiyelinin artmasına olanak sağlamıştır. Mermer ihracatı her yıl bir önceki yıla göre

artarak devam etmiş ve 2006 yılında 1 milyar dolar sınırını geçmiştir. 2007 ve 2008

yıllarında doğal taş ihracatı artış eğilimini devam ettirmiştir. Ancak 2009 yılında, 2008 yılı

dünya ekonomik krizi ve buna bağlı olarak inşaat sektöründe yaşanan ciddi duraklamaya

bağlı olarak ihracat %12 oranında azalarak 1,23 milyar dolara gerilemiştir. 2010 yılında

sektör ihracatı %21 artarak 1,6 milyar dolara yaklaşmış ve kriz öncesi seviyelerinin üzerine

çıkmıştır. 2011 yılında ise doğaltaş ihracatı bir önceki yıla göre %6,6 artarak 1,7 milyar

dolar olarak gerçekleşmiştir. 200 farklı ülkeye ihracat yapılan doğal taş ticaretinde Çin,

ABD, Irak, Suudi Arabistan ve İngiltere ihracatımızda ilk sıralarda yer alan ülkeler

olmuştur.

2011 yılında doğaltaş ihracatımızda en önemli katma değer, %49’luk pay ile işlenmiş

mermer ve travertene aittir. Doğaltaş ihracatımızın 814 milyon doları işlenmiş mermere,

688 milyon doları blok mermer ihracatına, 161 milyon doları ise granit ve diğer sert taşların

ihracatına aittir. İşlenmiş mermer ihracatında en önemli pazar, ihracatımızın %28’ini

oluşturan ABD olmuştur. ABD’yi sırasıyla %9’luk payla Irak, %7’lik payla Suudi Arabistan

takip etmiştir. İngiltere, Kanada ve Fransa diğer önemli işlenmiş ürün ihraç pazarları

olmuştur.

Ham plaka ve blok mermer ihracatın artış gösterdiği bir ürün grubudur. Bu ürünlerin 2011

yılı ihracatı, %7’lik artışla 688 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Çin, toplam ham blok

mermer ihracatında %82’lik değerle ilk sırada yer almış; bu ülkeyi sırasıyla Hindistan (%4),

Suriye(%3) ve Tayvan(%2) ve İtalya(%1) izlemiştir.

2011 yılında, 24 milyon dolarlık granit ihracatı gerçekleştirilmiştir. Bu ürünlerde en önemli

alıcı ülkeler Almanya, Rusya Federasyonu ve İsviçre olmuştur. Granit, ihracatı yeni

gelişmekte olan bir sektör olmakla beraber bu alandaki yatırımların artmasıyla, ihracat

değerlerinde de artış beklenmektedir.

İthalat

Son yıllara kadar doğal taş ithalatımız, ihracatta görülen artışın aksine ya sabit kalıyor ya

da çok az artış gösteriyordu. Özellikle Çin’den yapılan ithalatın artmasıyla beraber doğal

taş ithalatı da artmaya başlamıştır. Ancak bu durum 2008 yılındaki ekonomik krizin

etkisiyle, 2009 yılında azalış yönüne dönmüştür. 2009 yılında doğal taş ithalatı bir önceki

yıla göre miktar bakımından %16, değer olarak %12 azalmıştır. 2010 yılında doğaltaş

ithalatımız tekrar artış göstermiştir. 2011 yılında ise bir önceki yıla göre %21 artış gösteren

doğaltaş ithalatımız 215 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Doğaltaş ithalatımızda, en

önemli pay %85’lik paya sahip olan işlenmiş granit ve %6’lık paya sahip olan blok granite

aittir. Doğal taş alımı yapılan ülkeler arasında Çin, Hindistan, İspanya ve İtalya ilk sıralarda

Dünya Üretimi

Dünya genelinde doğal taşların yapı ve dekorasyon malzemesi olarak kullanılmaya

başlanması dünya doğal taş üretiminin artmasına neden olmuştur. Özellikle son on yılda

görülen artış, kazanım ve işleme teknolojisindeki gelişmelere paralellik göstermektedir.

Giderek daha mükemmel hale getirilen işleme teknikleri ile taş, kolay ve ekonomik olarak

istenen şekilde işlenmekte ve yeni kullanım alanları bulmaktadır.

Doğal taştan malzemelerin mimar ve tasarımcılar tarafından daha fazla tercih edilmesi

dünyadaki tüketici sayısının artmasına neden olmuştur. Önemli ölçüde düşen piyasa

fiyatları, ekolojik ve estetik görünümlü malzemelere olan ilginin artması da tüketimin

artmasına yardımcı olmuştur. Uzmanlar gelecek yıllarda bu gelişmenin süreceği

tahmininde bulunmaktadırlar.

Dünya doğal taş rezervleri incelendiğinde Alp-Himalaya kuşağı içinde kalan Portekiz,

İspanya, İtalya, Yunanistan, Türkiye, İran, Pakistan gibi ülkelerde karbonatlı kayaç

(mermer, kireçtaşı, traverten ve oniks) rezervlerinin fazla olduğu görülmektedir. İspanya,

Norveç, Finlandiya, Ukrayna, Rusya, Pakistan, Hindistan, Çin, Brezilya ve Güney Afrika’da

ise işletilebilir magmatik kayaç (sert taş) rezervlerinin yoğunlaştığı dikkati çekmektedir.

Asya kıtasında başta Çin olmak üzere, Hindistan, İran önemli üretim potansiyeline sahip

olan ülkelerdir. Avrupa kıtasında ise İtalya, İspanya, Türkiye ve Portekiz doğal taş

üretiminde ve ticaretinde söz sahibi ülkeler arasındadır.

Dünya Ticareti

2010 yılında dünya doğal taş ihracatı bir önceki yıla göre %14 artarak 13,7 milyar dolara

ulaşmıştır. Bu değerin yaklaşık 3,7 milyar doları ham-blok taş ihracatına, 10 milyar doları

ise işlenmiş ürünlere aittir. Çin, İtalya, Türkiye, Hindistan ve Brezilya her iki ürün grubunda

da önemli ihracatçı ülkeler olmuştur. 2010 yılında dünya ham-blok mermer ürün

ihracatında Türkiye toplam ihracatın %34’ünü gerçekleştirerek ilk sırada yer alırken; İtalya

%16’lık ihracatla ikinci sırada yer almıştır. İtalya’yı sırasıyla İspanya, Mısır ve İran

izlemiştir. Dünya işlenmiş doğal taş ihracatında ise ilk üç sırayı Çin (%39), İtalya(%16),

Hindistan (%8) paylaşmıştır. Türkiye ise %8’lik payla işlenmiş doğaltaş ihracatında 4.

sırada yer almıştır.

Dünya doğal taş ithalatı ise 2010 yılında 13,7 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu

değerin 4,4 milyar doları ham-blok taş ithalatına, 9,3 milyar doları ise işlenmiş ürün

ithalatına aittir. Önemli ithalatçı ülkeler ham-blok taş ithalatında Çin, Hindistan ve İtalya

olmuştur. Dünya işlenmiş doğal taş ithalatı 2010 yılında %14’lük artış göstermiştir. Bu

KAYNAKLAR :

􀂃 International Trade Center (ITC) Trade-Map(www.trademap.org) 

􀂃 Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Madencilik Özel İhtisas Komisyonu Raporu,

DPT, (http://www.dpt.gov.tr) 

􀂃 Türkiye Doğal Taş Sektörünün Güncel Değerlendirmesi, YÜZER, E.-ANGI, S., 2008

􀂃 Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 

􀂃 Türkiye Mermer Doğal Taş ve Makineleri Üreticileri Birliği-
TÜMMER(www.tummer.org.tr

ETİKETLER :  DOĞAL TAŞLAR SEKTÖRÜ , Türkiye doğal taş ithalat ihracat , dünya da ve Türkiye de doğal taş üretimi