DERİ VE DERİ MAMULLERİ SANAYİ

SITC No: 211-Deri kösele ve kırpıntıları, 61-Hazır deriler postlar ve mamulleri, 831-Deri

seyahat ve el çantaları, 8481-Deri köseleden giyim eşyası ve aksesuarları, 

Ayakkabılar.

G.T.İ.P. No: 41-Ham ve işlenmiş deri, 42-Deri eşya, 43-Postlar kürkler, 6403-Yüzü deri

tabanı kauçuk sunii vb. kösele ayakkabı.

ÜRETİM

Deri sektörü, 1970’lerden beri Türk ekonomisinde giderek artan önemde bir rol oynamıştır.

Özellikle son 15-20 yılda, sektör hızla gelişmesini sürdürmüş ve yurtiçi geniş ham deri

kaynaklarının yanı sıra, önemli ölçüde ithal ham madde kaynaklarını da kullanarak yüksek

tutarda deri ürünleri ihracatı gerçekleştirilmiştir.

1990’lı yıllarda ihracatın gelişmesindeki en büyük etken, Rusya Federasyonu ve Doğu

Avrupa ülkelerine gerçekleştirilen ihracattaki artış ve bu ülkelerden gelen turistlere yönelik

satışlar olmuştur. 90’lı yıllarda gerek yurtiçi gerek yurtdışı deri ve deri ürünleri talebindeki

yüksek oranlı artışlar sayesinde, deri sektöründe büyük yatırımlar gerçekleştirilmiş, üretim

kapasitesi önemli oranda artmıştır. 1998 yılında yaşanan Rusya krizi sonrasında,

üretiminin yaklaşık yarısını bu pazara ihraç eden sektörde, tek pazara bağımlılık nedeniyle

ciddi bir sarsıntı meydana gelmiştir. Bu kriz sonrasında sektördeki firmaların bir kısmı

kapanmış veya kapanma noktasına gelmiştir. 1998 Rusya krizi sonucu azalan üretim,

2000’li yıllarda, sektörün alternatif pazarlara yönelmesi ve yurt içi talebin canlanmasının

etkisiyle artmıştır. Ancak, 2001 yılında ülkemizde ortaya çıkan mali kriz sonucunda

sektörün ihracatı artmasına rağmen, iç talebin daralmasıyla üretimde gerileme

yaşanmıştır. Uygulanan ekonomik programın 2002 yılı başından itibaren olumlu etkileri

gözlenmiş olsa da, deri üretimi 2003’den bu yana azalmaktadır. 2008 ve 2009 yıllarında

küresel ekonomik krizin sektör üzerinde olumsuz etkileri görülmüştür. Ancak 2010 yılından

iitbaren sektör ihracatı yeniden ivme kazamış ve 2011 yılını 1,3 milyar dolarlık kayıtlı

ihracat ile tamamlamıştır. Türk deri sanayi halen üretim değeri açısından ülkemizin

sürükleyici sektörlerinden biri olup, sahip olduğu deneyim, rekabet gücü ve yüksek üretim

kapasitesi ile sektör dünya devleri ile yarışmaktadır. Ayrıca, Türk deri sektörü teknolojik

açıdan da gelişmiş, teknik bilgi ve donanım ihraç edebilecek düzeye erişmiştir.

Türk deri sektörü üretimi; altyapısı, teknolojisi ve ihracata yönelik performansı dikkate

alındığında belirli bir rekabet gücüne sahiptir. Ancak deri sektörünün temel girdisi olan ham

derinin ülke içi üretiminin yeterli olmaması nedeniyle, ham ve yarı işlenmiş deri talebi

ithalat yoluyla karşılanmaktadır. Hammadde ihtiyacının büyük kısmını ithalat yoluyla

karşılayan ve bunu katma değeri yüksek ürünler haline getirerek büyük bir kısmını bavul

ticaretiyle kuzey ülkelerine ihraç eden deri sanayi, bu ticaretin giderek azalması ile kayıtlı

ihracata ağırlık vermeye başlamıştır.

Günümüzde deri işleme sanayi, İstanbul-Tuzla, İzmir-Menemen, Tekirdağ-Çorlu, Uşak,

Bursa, Balıkesir-Gönen, Bolu-Gerede, Isparta, Hatay, Manisa-Kula’da yoğunlaşmış

bulunmaktadır. Sektörde irili ufaklı yaklaşık 1500 adet firma bulunmaktadır ve 23 bin

çalışan istihdam edilmektedir. Sektör imalat sanayinde %2, istihdam içinde ise %1,5’luk bir

paya sahiptir.

Deri ve Çevre

Avrupa’da yayılan çevre baskısı nedeniyle Fransa, İtalya ve İspanya gibi ülkeler tabakhane

işlentisinden kaçarken, Türkiye bir yandan bu boşluğu doldurmuş, bir yandan da yoğun bir

çevre baskısı ile karşılaşmıştır. Türk deri sektörü çevreye duyarlı üretim tekniklerinin

adapte edilmesi konusunda 90’lı yılların başından itibaren çalışmalarını yoğunlaştırmıştır.

Bu çerçevede, çevresel konuların önemli olduğundan hareket eden deri sanayi, Çevre

Bakanlığı ile 1994 yılında bir “Çevre Protokolü“ imzalamıştır. Söz konusu protokol ile

sektörde faaliyette bulunan işletmelerin en geç 1998 yılı sonuna kadar ya arıtma sistemine

sahip herhangi bir organize sanayii bölgesinde yer almaları ya da kendi arıtma sistemlerini

kurmalarını benimsenmiştir. Sektörün çevreye uyum çabaları sonucunda bugün üretilen

malların % 70’i çevreye duyarlı yöntemlerle üretilmektedir.

TÜRKİYE’NİN DIŞ TİCARETİ 

İhracat 

Deri ve deri mamulleri sektörü ihracatı 2011 yılında % 19 oranında artarak 1,3 milyar dolar

seviyesinde gerçekleşmiştir. Sektörün en önemli ihraç kalemini %35’lik pay ile ayakkabılar

oluşturmaktadır. Deri eşya, postlar ve kürkler ile ham ve işlenmiş deri ürünlerinin

ihracatımızdaki payları sırasıyla % 33, %21 ve %11’dir. 

2011 yılı deri ve deri mamulleri ihracatımızda en büyük pay %19 ile Rusya’nındır. Rusya’yı

sırasıyla İtalya (% 11), Almanya (% 9), Fransa (% 6) ve İngiltere (% 5) izlemektedir.

Deri ve deri mamulleri ihracatımızda en büyük alt sektör 441 milyon dolar ve % 35 pay ile

ayakkabı sektörüdür. Ayakkabı sektörü ülkemizin ihracat ve istihdam imkânları yüksek

sektörlerinden biridir. Gerçekleştirilen ayakkabı ihracatındaki en önemli kalem deri

ayakkabılardır. Deri ayakkabı ihracatı 2011 yılında bir önceki yıla göre % 3 oranında

artarak 200 milyon dolar olmuştur. Sektörün en önemli ihraç pazarı % 30 payla Rusya’dır.

Diğer önemli pazarlar Irak, İngiltere, Almanya ve Suudi Arabistan’dır.

Ayakkabı sektörünün ihracatı yetersiz olmakla birlikte özellikle İspanya, Portekiz gibi

Avrupalı üreticilerle rekabet edebilecek büyük bir arz potansiyeli vardır. Ancak bu

potansiyel dünyada bilinmemektedir. Söz konusu ülkelerle rekabet etmemiz için sektörün

tanıtım faaliyetlerinin sürdürülmesi gerekmektedir.

Türkiye ayakkabı sektöründe son yıllarda, dar gelirli gruba hitap eden ve deriden mamul

olmayan düşük kaliteli üretime yönelme söz konusudur. Özellikle, Doğu Bloku ülkelerindeki

değişimler sonucunda, Rusya Federasyonu ve BDT ülkelerinden gelen alıcılar, düşük

maliyetli ayakkabıları aldıklarından bu türe yönelik üretimde yoğunlaşılmıştır. Ancak, Rus

turistlerin alımlarının zamanla İtalya gibi pahalı ama kaliteli ayakkabı üreten pazarlara

doğru kaydığı görülmektedir. Bu nedenle, üreticilerimiz yüksek kaliteli üretime de ağırlık

vermeye başlamıştır.

Deri giyim eşyası en önemli alt sektörlerdendir. Sektörün ihracatı 2008 yılında en yüksek

seviye olan 300 milyon dolara yükselmiş, sonrasında da kriz yılı olan 2009 yılında %24

oranında azalarak 228 milyon dolara düşmüştür. 2010 ve 2011 yıllarında da ihracat

sırasıyla 221 ve 223 milyon dolarla sabit seyrini sürdürmüştür. Deri giyim eşyası

ihracatımızda en büyük pay % 19 ile Almanya’nındır. Almanya’yı Rusya, Fransa, İtalya ve

İspanya takip etmektedir.

Deri ve deri mamulleri ihracatımızın alt sektörlerinden olan saraciye ihracatı, 2011 yılında

% 33 oranında artarak 186 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Saraciyede en önemli ihraç

pazarları İtalya, İngiltere, Almanya, Rusya ve Fransa’dır. Ülkemizdeki başlıca saraciye

üretim merkezleri İstanbul'un Eminönü ilçesinde bulunan Mercan, Gedikpaşa ve Laleli'dir.

Bu bölgeler aynı zamanda önemli toptan satış merkezleridir. Deri eşya ve çanta

sektörünün toptan ve perakende satış merkezi olarak kimlik kazanan Mercan ve Laleli-

Beyazıt’da cadde boyunca sıralanan çok sayıda fabrika satış mağazaları ve küçük

mağazalar bulunmaktadır. Saraciye sektörü iç pazar talebini önemli ölçüde karşılamış, dış

pazarlardaki payını da belli düzeylere getirmiştir.

Deri ve deri ürünleri sanayinin performansı önemli ölçüde ihracata bağlıdır. Bu nedenle

yurtdışı talepteki değişiklikler sektörün başarısını önemli ölçüde etkilemektedir. Kayıtlı

ihracat tutarı ile toplam ihracatımızda %0,9’luk bir paya sahip olan sektör, bavul ticareti

rakamlarının da bu tutara eklenmesi ile payını daha da artırmaktadır. Son yıllarda, özellikle

Rusya Federasyonu, Merkezi ve Doğu Avrupa ülkeleri ile diğer BDT ülkelerinden gelen

turistlere yönelik deri satışları ülkemize önemli seviyede net döviz girdisi sağlamaktadır.

Sektörde gelişmenin devam etmesi için ihracat artışına süreklilik kazandırılması önem arz

etmektedir. Bu da ancak, dış alıcıların siparişte bulunmasını beklemek yerine, mevcut

pazardaki payı artırmak ve yeni pazarlara girilmesi için uluslararası pazarlamada daha

yoğun çaba harcanması ile mümkün olabilir. Hedef pazarlarda düzenlenen fuarlara katılım,

yerinde pazar araştırmaları yolu ile pazarlardaki yeni alıcıların, rakiplerin ve pazar ve ürüne

uygun tanıtım faaliyetlerinin tespiti önem taşımaktadır.

İthalat

Deri ve deri mamulleri sektöründe 2011 yılında 2,2 milyar dolar tutarında ithalat

gerçekleştirilmiştir. İthalatın en önemli kısmını ayakkabılar oluşturmakta olup, bu ürün

grubu toplam ithalatın % 40’ına karşılık gelmektedir. Ham ve işlenmiş deri ithalatı ise

yıldan yıla artmaktadır. Ham ve işlenmiş deri ithalatının deri ve deri mamulleri sanayi

ithalatımızdaki payı % 33 olup, 2010 yılına nazaran ithalatta %53 oranında bir artış söz

konusudur.

DÜNYA TİCARETİ

Emek yoğun bir sanayi olan deri ve deri mamulleri sektöründe, emek maliyetlerinin

yüksekliği ve çevre kirliliği gibi nedenler yanında kaynaklarını daha yüksek gelir sağlayan

teknoloji ve bilgi yoğun sektörlere tahsis eden gelişmiş ülkeler, lider oldukları bu sektörü

1980’li yıllarda terk etmeye başlamışlardır. Ham deri işlemeciliği az gelişmiş ve gelişmekte

olan ülkelere doğru kaymıştır.

Sovyetler Birliği’nin ve Doğu Bloğu’nun dağılması ve serbest piyasa ekonomisinin önem

kazanarak yaygınlaşması, deri ticaret ve sanayinde de dengelerin değişmesine neden

olmuştur. Daha önce Avrupa’da olan deri üretiminin merkezi giderek doğuya kaymıştır.

Bugün dünya deri üretiminin ağırlık noktası Asya’dır. Emek yoğun bir niteliğe sahip

bulunan deri sanayinin Asya’ya ve göreceli olarak Kıta Amerika’sına kaymasının üç ana

nedeni bulunmaktadır.

-Artan üretim ve işçilik maliyetleri

-Gelişmiş ülkelerin düşük maliyetli mamul deri ithalatını artırmaları

-Giderek sıklaşan çevre koruma önlemleri nedeniyle ortaya çıkan yüksek maliyetler

Deri sanayi üretimi Asya’ya kayarken, dünya deri ticaretini etkileyen bir diğer sonuç da, bu

ülkelerde nüfus artış hızının dünya ortalamasının üzerinde olması, deri eşyaya yönelik

tüketim eğilimi ve dolayısıyla harcamaların artış göstermesidir.

Diğer bir gelişme ise Çin’in dünyanın en büyük deri üreticilerinden biri konumuna

gelmesidir. Çin’de yabancı sermayeli teşebbüsler deri üretimini sürekli artırmaktadırlar. Bu

ülkede kaliteli deri üretimi de hızla artmaktadır.

Sektörde giderek önem kazanan Pakistan, Hindistan, Brezilya, Arjantin, Meksika gibi

ülkelerin avantajı ham deri bolluğu, ucuz iş gücü, büyük bir iç pazarın varlığı ve geleneksel

olarak sanayinin bilinmesidir.

Güney Kore, Tayland, Tayvan gibi ülkelerde düşük iş gücü maliyetinin yanı sıra sanayiye

sağlanan teşviklerle sektörde büyük gelişmeler kaydedilmiştir. Bu gruptaki ülkeler sektörün

gelişmekte olan ülkelere doğru ilk nesil göçünden yeterli hızda yararlanmış olup, Asya

kıtasını dünyanın en büyük üretim merkezi haline getirmişlerdir.

İleriki yıllarda Almanya’da deri üretimin gerilemeye devam edeceği, ithalatın artarak

süreceği tahmin edilmektedir. Bu nedenle, bu büyük ve önemli pazarda payımızı kalıcı

kılarak, istikrarlı bir şekilde artırmak sektörümüz açısından büyük önem arz etmektedir.

Ayrıca ülkemizde potansiyeli olan ancak bazı teşebbüslere rağmen, bir türlü gelişemeyen

kürk hayvancılığının, kürk işleme teknolojisinin ve kürk hazır giyiminin geliştirilmesi

konusunda Almanya ile sıkı bir iş birliğine gidilmesinde fayda olduğu düşünülmektedir.

İngiltere’de sektör üretiminin, özellikle nihai tüketime yönelik ürünlerdeki üretimin

gerilemeye devam etmesi beklenmektedir. Bu durumda yurt içi talebin gittikçe artan

oranda ithalat ile karşılanması gerekecektir. Bu çerçevede, ülkemizin karşısına İngiltere’de

daha geniş pazar fırsatlarının çıkacağı düşünülmekte ve bu fırsatların iyi değerlendirilmesi

gerekmektedir.

Sovyetler Birliği’nin dağılması sonrası coğrafi yakınlık nedeniyle Rusya’nın deri ürünleri

talebi ilk etapta Türkiye’den karşılanmıştır. 1990’lı yılların başında bu ülke ile yaptığımız

gerek bavul ticaretimiz gerek ihracatımız sektörümüze önemli katkılar sağlamıştır. Bu

dönemde, Rusya’nın her tür ürüne olan yüksek talebi nedeniyle bu ülkeye kalitesiz, asgari

standartları bile sağlamayan ürünler de satılmış; bu nedenle Türk malı imajı zedelenmiştir.

Sonuç olarak, 1997 yılında bavul ticareti azalmaya yüz tutmuş ve 1998 yılındaki Rusya

krizinden sonra da iyice gerileme eğilimine girmiştir. Son yıllarda Rus alıcıların daha uygun

fiyat teklif eden Çin’e büyük ölçüde yönelmeleri sonucunda bavul ticaretinin ülkemize olan

katkısı azalmıştır. Ancak, Rusya’da kaliteli ürünlerimiz için gittikçe genişleyen bir pazar

bulunmaktadır.

Yukarıda bahsedilen ithalatçı ülkelere ek olarak, önemli sayılabilecek diğer ithalatçı ülkeler

Hollanda, Avustralya, Avusturya ve Meksika’dır. Bunlardan Avusturya ve Meksika’nın dış

ticareti ithalat lehine bir fark verse de bu ülkelerin önemli birer üretici oldukları

unutulmamalıdır.

Dünya ham ve işlenmiş deri ihracatı 2010 yılında 30 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.

Dünya ham ve işlenmiş deri ihracatında ilk sıralarda İtalya, Nijerya, A.B.D. ve Hong Kong

bulunmaktadır. Bu ülkelerin dünya ham ve işlenmiş deri ihracatından aldıkları paylar

sırasıyla % 15, % 10, % 10 ve % 8’dir.

Dünya saraciye ihracatı 2010 yılında 40,8 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. Saraciye

ihracatı son yıllarda artmaktadır. 2010 yılında bir önceki yıla göre % 24 oranında bir artış

kaydedilmiştir. İhracatta en önemli ülkeler Çin, Hong Kong, Fransa ve İtalya’dır. Bu dört

ülke toplam ihracatın %77’sini gerçekleştirmektedir.

Dünya saraciye ithalatı ise 2010 yılında bir önceki yıla göre % 19 oranında artarak yaklaşık

43 milyar dolar düzeyine yükselmiştir. İthalatı gerçekleştiren ülkelerin başında % 20’lik pay

ile ABD gelmektedir. Bu ülkeyi Japonya, Hong Kong ve Fransa sırasıyla % 11, % 10 ve %

6’lık payları ile takip etmektedir.

Deri sanayi Asya ve Güney Amerika’ya kaymaktadır. Bununla birlikte İtalya deri giyimde

dünya modasına yön veren ülkelerden biri olmaya devam etmektedir. İtalya’nın 2010 yılı

deri giyim eşyası ihracatı 998 milyon dolardır. İtalya, çok gelişmiş tabaklama sektörü,

modern aksesuar üreticileri ve yenilikçi tasarımları sayesinde kaliteli, markalaşmış, son

modayı yansıtan ve yüksek fiyatlı ürünleri ile dünyadaki üst gelir gruplarına hitap

etmektedir.

Çin ise İtalya’nın tam tersine, Hong Kong, Hindistan ve Pakistan’la birlikte dünyanın en

önemli ucuz deri giyim eşyası üreticilerindendir. Çin, 2010 yılında gerçekleştirmiş olduğu

2,2 milyar dolarlık ihracatı ile dünya deri giyim eşyası ihracatında ilk sırada yer almaktadır.

Çin, dünya deri giyim eşyası ihracatının yaklaşık % 28’ini karşılamaktadır. Çin’de işçiliğin

ucuz olması bu ülkenin düşük maliyetlerle üretim yapabilmesine olanak sağlamaktadır.

Genelde Avrupa ülkelerinde deri giyim eşyası tüketimi çok az artmaktadır. Deri eşya

kullanımı İspanya ve İtalya’da popülerdir. Avrupa ülkelerinde deri giyim sanayi, moda ile

yakından ilişkilidir. Deri giysiler, uluslararası modanın çizgilerini taşımaktadır. Özellikle

Belçika, Fransa, İtalya ve Almanya’da imal edilen kaliteli ve pahalı deri giysiler, pazarın en

üst kesimine hitap etmekte olup, bütün giysilerin pazarı genişlerken, deri giyim eşyalarında

üretim düşmektedir.

Dünya deri giyim ve aksesuarları toplam ihracatı 2010 yılında 7,8 milyar dolar seviyesinde

gerçekleşmiştir. Çin ve İtalya dışında dünya ihracatında pay sahibi olan ülkeler Hong

Kong, Pakistan ve Hindistan’dır. Ülkemiz % 3’lük payı ile dünya deri giyim ihracatında 8.

sırada yer almaktadır.

Almanya, AB içinde en büyük deri giysi ithalatçısıdır. Ancak, Almanya’daki üretici firmalar,

üretim teknolojilerini geliştirerek, rekabet güçlerini korumaya çalışmakta; en iyi

hammaddeyi kullanarak pahalı ve kaliteli deri giysiler imal etmektedirler. Almanya aynı

zamanda AB ülkeleri arasında İtalya’dan sonra en önemli deri giyim ihracatçısıdır.

Avrupa Birliği içinde en önemli deri giysi üreticisi ülkelerden biri de Fransa’dır. Aynı

zamanda önemli miktar deri giysi ithal eden Fransa’nın ithalatı 2010 yılında artmıştır.

Dünya deri giyim eşyası ve aksesuarları ithalatı son yıllarda artış göstermektedir. 2010

yılında 7,7 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiş olan ithalat 2009’a göre % 8 oranında

artmıştır. En önemli ithalatçılar ABD, Almanya, Fransa ve Hong Kong’dur.

Son elli yıl boyunca dünyada ayakkabı sanayi sürekli gelişme göstermiştir. Nüfus artışı ve

yaşam standartlarındaki iyileşme ayakkabı talebini artırmıştır. Pazar ekonomisinin

gelişmesi de ucuz ayakkabı üretimini ve satışını artırmış, Avrupalı ve Kuzey Amerikalı

ayakkabı imalatçılarını zor durumda bırakmıştır. Pek çok firma, üretimlerini gelişmekte olan

ülkelere transfer etmiş ya da bu ülkelerdeki üreticilerle işbirliği yapmıştır. Japonya, Amerika

ve Avrupalı firmalar ve alıcılar, gelişmekte olan ülkelerdeki ayakkabı sanayinin farkına

vararak, bu ülkelerdeki ucuz işgücü avantajından faydalanmak için gerekli teknik bilgiyi bu

bölgelere aktarmıştır. Bugün, sanayileşmiş ülkelerde satılan ayakkabıların büyük

çoğunluğu ithal edilmektedir.

İtalya, Almanya ve İspanya ayakkabı sektöründeki tasarım, pazarlama ve teknolojik güçleri

sayesinde üretimlerine hala devam etmektedir; ancak İtalya’da üretimi dışarı kaydırma

eğilimi gittikçe güç kazanmaktadır. Dünya deri ayakkabı pazarı Çin, İtalya, Hong Kong,

Vietnam, Almanya, Belçika ve Endonezya tarafından paylaşılmaktadır.

2010 yılında dünya deri ayakkabı ihracatı % 15 artarak yaklaşık 47,2 milyar dolara

ulaşmıştır. 

2012 yılında yurtdışında düzenlenen deri ve deri ürünleri fuarları hakkında bilgi edinmek için

Aşağıdaki internet adresleri ziyaret edilebilir.

􀂾 http://www.ufinet.org

􀂾 http://www.expodatabase.com

􀂾 http://www.auma.de

􀂾 http://www.jetro.go.jp

􀂾 http://www.fair-guide.com

􀂾 http://www.tsnn.com

􀂾 http://www.exhibitornet.com 

Deri ve deri mamulleri ile ilgili uluslararası yayınlardan en önemlileri

“Leather International” (www.leathermag.com) ve

“World Leather Online” (www.worldleather.co.uk) isimli yayınlardır.

ETİKETLER : Deri ve deri ürünleri sektörü , deri ve deri ürünleri ihracatı , deri fuarları