VII. GÜNEY AFRİKA DOĞAL TAŞ PAZARI

Doğal taşlar yönünden Güney Afrika, işletilebilir magmatik kayaç (sert taş)

rezervlerinin yoğunlaştığı bir ülkedir. Genel olarak ülkede granit ve kayrak taşı üretimi

yapılırken mermer ve traverten ihtiyacı ithalat yoluyla karşılanmaktadır. Doğal taş

endüstrisinde üretilen ürünler, inşaatlarda, bina kaplamalarında, örme duvarlarda, anıtlarda,

döşeme taşlarında ve dekorasyonlarda kullanılmaktadır. Doğal taşlar, kimyasal ve fiziksel

bozulmalara karşı dirençli olması nedeniyle dış cephede, etkileyici görünüşünden dolayı ise iç

kısımlarda ve döşemelerde kullanılmaktadır.

Güney Afrika’da işletilebilen ve uluslararası piyasalarda en fazla bilinen granit

çeşitleri aşağıda gösterilmektedir.

Kaynak: www.finstone.com

Granitin kalitesi, taşın ölçüsünden ve renginden belirlenmektedir. Piyasa genel olarak,

zarif , şık olan ve tüketiciler tarafından çekici bulunan ürünlerden oluşmaktadır.

Güney Afrika’da kullanılan doğal taş ürün çeşitleri aşağıdaki gibidir;

• İnşaat Sektöründe: karolar, kaldırımlar, çatı kremitleri, plakalar, kaldırım kenar taşları,

peyzaj, parçalı taşlar, eşikler, bloklar, sütunlar, dekoratif ürünler, mutfak tezgahları,

şömineler, döşeme taşları, mobilya, kapı topuzları

• Anıt Sektöründe; Heykeller, abideler

• Cenaze Alanında; Ölü yakılan fırınlar, mezar taşları

A) DOĞAL TAŞ ÜRETİMİ

2004 rakamlarına göre, dünya ham blok doğal taş üretiminde Güney Afrika’nın yeri

incelendiğinde, sözkonusu ülkenin % 2’lik bir payı olduğu görülmektedir.

Güney Afrika doğal taş endüstrisi, başlıca üç şirket tarafından yönlendirilmektedir.

Piyasanın %94’ünü sadece bu üç şirket kontrol etmektedir. Bu şirketler, Marlin Corporation

(Luxemburg Finstone Srl yan kuruluşudur), R.E.D Graniti Spa (İtalya) ve Kelgran

Investments Ltd. (İspanya)’dır. 2004 yılına kadar Güney Afrika’nın en büyük üçüncü üreticisi

olan Kelgran Investments’ın %50’sinin katılımıyla Marlin ve R.E.D Graniti JVK Srl ortak

girişimi (Joint Venture)’ne dönüşmüştür. Lüksemburg’lu Finstone Srl firmasının, Güney

Afrika’da Finstone SA ve Marlin Holdings olmak üzere iki tane yan kuruluşu vardır.

Endüstrinin diğer %6’lık payını ise, Eagle Granite, Keely Granite ve diğer küçük ocaklar

oluşturmaktadır.

Granit üretimi, daha çok North West Province şehrinde gerçekleştirilmektedir. 2004

yılında toplam granit üretiminin %55’ini bu şehir gerçekleştirmektedir.

B) DOĞAL TAŞLAR ÜRETİM AŞAMASI (DEĞER ZİNCİRİ)

Güney Afrika doğal taşların üretim aşaması ilk olarak, farklı teknolojiler kullanılarak

çıkarılan ocaklarda başlamaktadır. Bir sonraki aşama, blokların ya direk taş işleyicilerine yada

acentalara satıldığı blok dağıtımıdır.

Yaklaşık toplam blokların %12’si, plaka ve seramik üreten taş işleyicilerine

satılmaktadır. İnce plakaların (30mm’den küçük) yaklaşık %90’nı ihraç edilmektedir. Kalanı

ise, toptancılara, müteahhitlere, son işleyicilere ve perakendecilere dağıtılmaktadır. Ham

blokların %88’i ya acentalara verilmekte yada direk olarak ihraç edilmektedir.

C) AVRUPA STANDARTLARI

2006 yılına kadar taslak aşamasında olan Avrupa Birliği Standartları’nın

uygulanmasıyla birlikte, Güney Afrika doğal taş üreticileri ve pazarlamacılar, uygulaması

pahalı olmasına rağmen standartların yerine getirilmesinin sektöre yararlı olacağı konusunda

hemfikirlerdir. Çünkü, Avrupa’da Çin Halk Cumhuriyeti’nin düşük kaliteli doğal taş ithalatı

hakimdir. Bu yüzden, Güney Afrika doğal taş üreticileri Avrupa Birliği Standartları’nın doğal

taş sektörünü sözkonusu adi ithalattan koruyacağına inanmaktadırlar.

Güney Afrika’da, doğal taş üreticileri Avrupa Birliği Standartları’nın şartlarını yerine

getirme adına kendilerini hazır hissetmektedirler. Bu yüzden, anılan standartların Güney

Afrika doğal taş endüstrisini kesinlikle olumsuz olarak etkilemeyeceği düşünülmektedir.

D) PAZARA İLİŞKİN SORUNLAR

Pazara daha adaletli bir girişin sağlanması gerekir. Çünkü pazar tamamen Marlin

(Lüksemburg), Kelgran (Malezya) ve RED Graniti (İspanya) gibi uluslararası firmaların

kontrolü altındadır. Tüm doğal taş girişimcilerinin pazara daha kolay girmelerinin sağlanması

gerekir.

Endüstrinin %6’lık gibi ufak bir bölümünü oluşturan küçük ocak sahiplerine sunulan

imkanların genişletilmesi gerekmektedir. Bu küçük ocak sahipleri arasında bir birlik ve

beraberliğin sözkonusu olmaması da, pazara girişlerini zorlaştırmaktadır.

Devlet olarak, madencilik kaynaklarının ve ekonomik büyümenin teşvik edilmesi

gerekmektedir. Ocaklardan çıkartılan taşların yaklaşık %90’u ham bloklar halinde ihraç

edilmektedir. Bu demektir ki; sadece %10’luk gibi küçük bir kısmı yerel olarak

kullanılmaktadır. Başka bir deyişle, Güney Afrika doğal taş pazarı tam gelişme gösteremediği

için, talep oldukça yetersizdir.

İstihdam, sosyal ilerleme ve ekonomik refahın teşvik edilmesi gerekmektedir. Çünkü,

doğal taş sektörünün ülke istihdamına, soysal ve ekonomik hayata katkısı yadsınamaz.

Gerekli sosyal ve ekonomik kalkınmanın gerçekleşmesi için hem çevreye uygun hem

de düzenli olarak gelişen kaynakların sağlanması gerekir. Şu anda, ülkedeki ocakçılık

değişken bir yapı arz etmektedir. Bundan dolayı, endüstrinin düzenlenebilmesi için daha

istikrarlı üreticilere ihtiyaç vardır. Ocakların büyük bir kısmı terk edilmiş ve ıslah

edilmemişlerdir ve gerekli önlemler alınmadığı için etrafındaki çevreye zarar verebilmektedir.

E) İTHALAT EĞİLİMLERİ

Ülkenin doğal taş ithalatı incelendiğinde, ülkenin 2005 rakamlarına gore, 30,5 milyon

dolarlık ithalatı görülmektedir. İthalatta en önemli ürün grubu işlenmiş mermer & traverten

(680291)ve yarı işlenmiş mermer&travertendir(680221). Sözkonusu yılda 9,6 milyon dolarlık

işlenmiş mermer&traverten, 9,1 milyon dolarlık yarı işlenmiş mermer ve traverten ithalatı

yapılmıştır. İthalatta diğer önemli ürün grupları ise ham blok granit ve yarı işlenmiş granittir.

2004 ve 2005 yılları ithalat verileri karşılaştırıldığında ise, özellikle işlenmiş granitte %192,

yarı işlenmiş mermer ve travertende %44, işlenmiş mermer ve traverten ürünlerinde ise % 43

oranında ithalat artışı görülmektedir.

Sadece işlenmiş&yarı işlenmiş mermer ve traverten ithalatı göz önüne alındığında ise,

Türkiye’nin payı % 43’e çıkmaktadır. Türkiye’nin takipçileri ise % 19 ile İspanya ve %16 ile

İtalya’dır. İran’ın ise sözkonusu ürün grupları ithalatında % 10 payı vardır.

2005 yılı, blok mermer ve traverten ithalatını değerlendirdiğimizde, Güney Afrika’nın

aslında bu mal grubunda fazla alım yapmadığını rahatlıkla görebiliriz. Daha çok işlenmiş

ürünleri tercih etmeleri sözkonusudur. Dünyadan yapmış olduğu toplam blok mermer ve

traverten ithalatı sadece 751 ton karşılığında 519 bin dolardır. Bu ürün grubunda, İtalya 197

bin dolarla en fazla ithalat yapılan ülke olmuştur. İtalya’yı 107 bin dolarla İsviçre takip

etmiştir. Türkiye, 81 bin dolarla üçüncü sırada yer almaktadır.

Blok mermer ve traverten ithalatında Türkiye’nin üçüncü sırada olmasının sebebi,

tamamen ürünün blok olmasındandır. Çünkü hem yontulmuş veya kesilmiş mermer ve

traverten hem de işlenmiş mermer ve traverten ürünleri ithalatında Türkiye ilk sırada yer

almaktadır. Özellikle işlenmiş ürünlerde Güney Afrika ithalatında rakipsiz durumdadır.

Yarı işlenmiş mermer ve traverten ithalatında, Türkiye miktarda 6,7 bin ton, değerde

ise 3,6 milyon dolar ile ilk sırada yer almaktadır. Türkiye’nin bu ürün grubundaki en önemli

rakibi, 3,2 bin ton karşılığında 2,2 milyon dolar değer ile İran’dır. İtalya ise, miktarda 2,1 bin

ton değerde 1,3 milyon dolarlık satımı ile üçüncü sıradadır. İtalya’nın İran’dan sonra gelmesi

hayli dikkat çekicidir.

İşlenmiş mermer ve traverten ürün grubunda ise, Türkiye tamamen tek tedarikçi olarak

göze çarpmaktadır. Çünkü 2005 yılı içerisinde, Türkiye 4,3 milyon dolarlık satım

gerçekleştirirken en yakın rakibi İspanya 1,7 milyon dolarlık satım gerçekleştirmiştir. Güney

Afrika’nın, 2002 yılında Türkiye’den işlenmiş mermer ve traverten ithalatı 1 milyon doların

altındayken (993 bin dolar), 2004 yılında bu rakam 2,6 milyon dolara yükselmiştir. Görüldüğü

üzere, Güney Afrika bu mal grubunda Türkiye’den yaptığı ithalatı yıllara göre artırmıştır.

2006 yılı İMMİB Ocak-Eylül verilerine göre, Türkiye’nin G.Afrika’ya işlenmiş

traverten ihracatı, 2005 yılı aynı dönemine göre, miktarda %28 değerde de %29’luk artış

göstererek 6 bin ton karşılığında 12,8 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Dolayısıyla, bu

ürün grubunda Güney Afrika, ülkemiz doğal taş ihracatçıları için potansiyel bir pazar olarak

görülmesi gerekmektedir.

Güney Afrika’nın 2005 yılı blok granit ithalatını değerlendirdiğimizde ise,

Zimbabwe’nin 2 milyon dolarlık ithalatı göze çapmaktadır. Bu durum, iki ülkenin birbirine

çok yakın olmasından kaynaklanmaktadır. İşlenmiş granit ithalatı ise daha çok Brezilya’dan

gerçekleştirilmiştir.

F) İHRACAT

Güney Afrika granit kaynaklarına daha fazla sahip olması nedeniyle, ağırlıklı olarak

granit ihracatı yapmaktadır. Ayrıca, Güney Afrika’nın daha çok granit ihraç etmesi, granit

piyasasının güçlü şirketler tarafından yönlendirilmesinin doğal sonucudur.

Güney Afrika’nın 2005 yılı doğaltaş ihracatı, ağırlıklı olarak dört ürün grubundan

oluşmaktadır. Doğal taş ihracatında en önemli ürün grubu, 82 milyon $ ile yarı işlenmiş

(plaka) granittir. İkinci en önemli ürün grubu ise 10,2 milyon $ ile blok granittir. Doğal taş

ihracatında üçüncü sırayı 4,9 milyon dolarla ham granit almaktadır. Bu yıl içerisinde, 3,1

milyon dolarla işlenmiş granit ihracatı ise son sırada yer almıştır.

G) GTİP BAZINDA AFRİKA İTHALATI İLE İLGİLİ DEĞERLER

Blok Mermer ve Traverten İthalatı (GTİP 2515)

ÜLKE DEĞER ($) MİKTAR (KG)

1 İtalya 196.909 233.962

2 İsviçre 106.901 148.400

3 Türkiye 80.928 146.257

4 İspanya 39.767 79.811

5 Çin 28.182 55.719

6 Portekiz 24.038 21.000

Dünya 519.058 750.999

Yontulmuş veya Kesilmiş Mermer ve Traverten (680221)

ÜLKE DEĞER ($) MİKTAR (KG)

1 Türkiye 3.690.316 6.732.472

2 İran 2.169.560 3.229.990

3 İtalya 1.267.446 2.107.979

4 İspanya 961.014 1.604.581

5 Hindistan 526.711 1.755.802

6 Almanya 160.469 231.510

7 Çin 103.434 202.699

Dünya 9.129.079 16.162.809

İşlenmiş Mermer, Traverten ve Su Mermeri (680291)

ÜLKE DEĞER ($) MİKTAR (KG)

1 Türkiye 4.321.731 8.053.824

2 İspanya 1.717.507 3.487.193

3 İtalya 1.680.737 2.511.146

4 Çin 624.534 582.341

5 Hindistan 197.148 291.033

6 İran 189.099 308.855

Dünya 9.566.920 15.985.358

Blok Granit (2516)

ÜLKE DEĞER ($) MİKTAR (KG)

1 Zimbabwe 2.016.105 10.501.458

2 Hindistan 819.339 1.493.042

3 Brezilya 635.746 1.331.308

4 İspanya 542.238 653.895

 Yukarıdaki 2005 yılına ait değerler http://unstats.un.org web sitesinden yararlanarak oluşturulmuştur.

5 İsviçre 281.348 458.507

6 İtalya 237.294 310.835

7 Çin 137.632 267.951

8 Madagaskar 42.974 53.756

9 Türkiye 31.096 52.800

Dünya 4.822.887 15.418.992

Yontulmuş veya Kesilmiş Granit (680223)

ÜLKE DEĞER ($) MİKTAR (KG)

1 Hindistan 1.065.438 1.815.809

2 İtalya 596.486 561.878

3 Türkiye 392.533 574.415

4 Çin 388.092 597.844

5 Brezilya 307.118 690.858

6 Zimbabwe 305.779 668.748

7 Portekiz 232.288 224.702

8 Yunanistan 53.674 62.300

Dünya 3.425.627 5.262.856

İşlenmiş Granit (680293)

ÜLKE DEĞER ($) MİKTAR (KG)

1 Brazil 1.005.953 1.923.896

2 India 994.885 1.142.908

3 Italy 618.273 774.190

4 China 182.322 237.905

5 Spain 175.724 256.999

6 Switzerland 75.879 129.315

7 Turkey 26.221 42.910

Dünya 3.164.122 4.600.227

H) İLGİLİ KURULUŞLAR

• Chamber of Mines of South Africa

Tel: 0027-11-498 71 00

Faks: 0027-11-834 18 84

E-Mail: webmaster@bullion.org.za

Website: www.seifsa.co.za

• Specialists In Mineral And Metallurgical Tecnology (MINTEK)

Tel: 0027-11-709-4111

Faks: 0027-11-793-2413

sodhien@mintek.co.za

Website: www.mintek.co.za

SONUÇ ve ÖNERİLER

Afrika kıtasının en güçlü ekonomisi olan Güney Afrika Cumhuriyeti’nde gelişmiş ve

modern bir ekonomi ile az gelişmiş ekonomi iç içedir. Güney Afrika’da finansal, ticari ve

sınai standartlar ve gümrükler Avrupa, Amerika ve diğer gelişmiş ülkeler kadar gelişmiş

durumdadır. Zengin doğal kaynakları, çok iyi alt yapısı ve gelişmiş bir finans sektörü ile

Güney Afrika, sahra altı Afrika ülkelerine ihracat ve yatırım için bir dağıtım merkezi ve giriş

kapısı niteliğindedir. Madencilik sektörü Avrupa ve Amerika kadar gelişmiş düzeydedir.

Güney Afrika, Türkiye’nin büyük ticari partneri konumunda bulunmaktadır. Aynı

şekilde Türkiye de Orta Avrupa’dan Orta Asya’ya ve Rusya’dan Orta Doğu’ya uzanan

coğrafyada Güney Afrika’nın en büyük ticari partneri konumundadır. Yukarıda da

belirttiğimiz gibi, özellikle işlenmiş mermer ve travertende ülkemiz için potansiyel bir pazar

durumundadır.

Son yıllarda üst düzey ziyaretler, işadamları ve ticaret heyetleri ziyaretleri ile birlikte

ikili ticari ve ekonomik ilişkilerde gözle görülür bir artış kaydedilmesine rağmen, mevcut

ekonomik ve ticari ilişkilerimizin iki ülke arasındaki gerçek potansiyeli yansıtmadığı

söylenebilir. Bunun nedeni olarak, Güney Afrika’nın yüksek koruma oranları, iki ülke

arasındaki coğrafi uzaklık ve her iki ülkenin iş ve ekonomi çevrelerinin birbirlerini yakından

tanımamalarının etkili olduğu değerlendirilmektedir.

Pazara girişte, sürekli ve büyük miktarlarda satış hedefleyen ihracatçılarımız için

acenteler uygun bir tercih olabilir. Bu tür, firmalarımız için müşterinin bulunması,

bağlantıların düzenli ve tatminkar şekilde kurulup sürdürülmesi, pazardaki güncel veya

konjonktürel gelişmelerden zamanında haberdar olunabilmesi, sevkıyat ve teslimat

işlemlerinin tamamlanması gibi konularda acenteler Güney Afrika’da önemli görevler

üstlenebilecektir.

Güney Afrika’da yaşayan Türk işadamları pazara giriş için bir başka seçenek olduğu

söylenebilir. Burada yaşayan Türk işadamları ile işbirliği özellikle küçük ve orta ölçekli

işletmeler için daha uygun bir yol olarak değerlendirilmektedir.

Ürün tanıtımı ve potansiyel müşterilerle tanışma, pazar hakkında bilgi edinme ve

rekabet gücünün tespiti açısından Güney Afrika’da yapılan ulusal ve uluslararası fuar ve

sergilere iştirak etmek piyasaya girecek firmalarımız için bir başka imkan sunmaktadır. Bu

amaçla, genel yanı sıra, ihtisas fuarlarına katılım mümkün bulunmaktadır.

İthalatçılarla ilişkilerde dikkatli ve özenli davranılması gerekmektedir. Ayrıca,

toplumun tanınmış marka ve ürünleri tercih eden yüksek gelirli üst kesim ve yoksulluk

sınırında yaşamını sürdüren alt kesim şeklinde ikiye ayrılmış olması nedeniyle ürün kalitesi

ve fiyat açısından hedef kitlenin doğru belirlenmesi zorunluluk arz etmektedir.

ETİKETLER : Güney Afrika doğaltaş ihracatı , Güney Afrika doğal taş sektörü ,  Güney Afrika doğal taş ithalatı