AYAKKABI İHRACATI 

SITC No : 851  | Armonize No : 64  

ÜRETİM

 1950 yılından itibaren küçük sanayi görünümünü kazanmaya başlayan ayakkabı sanayi,

son yıllarda önemli gelişmeler kaydetmiştir. Özellikle 1980’li yıllarda sektörde oldukça ciddi

sayılabilecek makina parkı yatırımları yapılmış ve böylelikle sektörün %30-35’i

sanayileşmesini tamamlamıştır. Sektörde üretimin % 65-70’i ise yarı makinalaşmış

işletmeler tarafından gerçekleştirilmektedir.

Sektörde 300.000 kişinin çalıştığı, bunun 20.000 kişilik grubunun sanayileşmiş, kalan

280.000 kişilik grubun ise sanayileşmemiş işletmelerde istihdam edildiği varsayılmaktadır.

Sektördeki işletmelerin çoğunluğu İstanbul ve İzmir’de yoğunlaşmıştır. Üretici işletmelerin

yaklaşık % 50’si İstanbul’da faaliyet göstermektedir. İzmir, Konya, Bursa, Ankara,

Gaziantep, Manisa, Denizli, Adana, Malatya, Çorum (İskilip) ayakkabı üretiminin yapıldığı

diğer önemli şehirlerdir.

500 milyon çift üretim kapasitesi olduğu söylenen ayakkabı sektörümüzde, bu kapasitenin

ancak yarısı kullanılabilmektedir. Resmi rakamlarda ise üretim miktarı çok daha az olarak

gözükmektedir.

Ülkemiz ayakkabı sektöründe, 2008 yılında 106 milyon çift ayakkabı üretilmiştir. Üretimin

yaklaşık % 21’ni deri ayakkabılar oluşturmaktadır. 

Sektörde son yıllarda askeri ayakkabılar, botlar ve iş ayakkabıları üretiminde hızlı bir

gelişme göze çarpmaktadır. Uluslararası standartlara uygun üretimin gerçekleştirildiği

sektörde CE işaretli ayakkabılar ülkemizde satışa sunulmakta ve AB ülkelerine ihraç

edilmektedir.

Ayakkabı makinaları ve ayakkabı yan sanayii üretimi kapasite ve teknoloji olarak

gelişmiştir. Ayakkabı yan sanayii üretiminin toplam ayakkabı sanayii üretimi içindeki payı

ise % 5 dolayındadır. Üretim çeşitlilik açısından zengindir. Taban, ökçe, kalıp, vardola

ihraç edilmektedir. Ayakkabı yan sanayii başta İstanbul olmak üzere, İzmir ve Ege Bölgesi,

Konya ve Gaziantep’te yoğunlaşmıştır.

Ülkemizde ayakkabı üretiminde geleneksel ve enjeksiyon yöntemi olmak üzere iki yöntem

kullanılmakta olup, daha çok geleneksel yöntem tercih edilmektedir. Bu yöntemde saya ve

taban ayrı aşamalarda üretilerek birbirlerine yapıştırma veya yapıştırma/dikme veya

enjeksiyon yöntemlerinden biriyle monte edilmektedir.

Türk Standartları Enstitüsü tarafından hazırlanan 9 tane ayakkabı standardı vardır. Ancak

bunların hiçbiri mecburi uygulamada değildir. İhracata dönük çalışan üreticiler, alıcılar

tarafından talep edilen standarda uygun üretim yapmaktadırlar. Türk ayakkabı sanayii ve

ayakkabı yan sanayii çevre konularında duyarlıdır.

Son yılllarda tasarıma yönelen Türk ayakkabı sektöründe modaya uygun koleksiyonlar

hazırlanmaktadır. Ayakkabı sektöründe eğitim faaliyetlerine de önem verilmektedir.

Sektördeki dernek ve kuruluşlar biraraya gelerek Türkiye Ayakkabı Sanayii Araştırma,

Geliştirme ve Eğitim Vakfı (TASEV)’nı kurmuşlardır. Sektörün tasarım konusundaki nitelikli

eleman açığını karşılamak için Mimar Sinan Üniversitesi bünyesinde iki yıllık “Ayakkabı

Tasarım Bölümü” açılmıştır. Yine tasarım konusunda genç yetenekleri ortaya çıkarmak için

her yıl çeşitli tasarım yarışmaları düzenlenmektedir. 

DIŞ TİCARET

 İhracat

Ayakkabı sanayiinde sahip olunan avantajlara rağmen, küçük atölye tipi üretim biçiminin 

hakim olması, kalifiye olmayan işgücü, ayakkabı yan sanayii girdilerinde standart ve kalite 

eksikliği ve ithalat rekabeti gibi yapısal sorunlar nedeniyle ihracat potansiyeli yeterince 

değerlendirilememektedir. 1990’lı yılların başında ihracat, özellikle Rusya pazarı olmak

üzere canlanmış ve 1997 yılında 200 milyon doları aşmıştır. Ancak, daha sonraki yıllarda

Rusya’da yaşanan büyük kriz Türk ayakkabı sanayiini de büyük ölçüde etkilemiş, ihracatta

düşüş başlamıştır.

Sektör 2002 yılından itibaren yeniden toparlanma sürecine girmiş olup; 2002 yılında 131,8

milyon dolar olan ihracat, 2011 yılında 441,3 milyon doları yakalamış ve bir önceki yıla

göre % 11 oranında artmıştır. Dünya ayakkabı ihracatı içinde ise Türkiye’nin payı % 0,4

olup; bu rakam sektörün dünya ihracatı içinde önemli bir yere sahip olmadığını ve yurt içi

piyasa odaklı üretim yapıldığını göstermektedir.

Türkiye’nin Ayakkabı İhracatı

(1000 ABD $)

Yıl Değer

2002 131.883

2003 183.788

2004 204.916

2005 215.792

2006 237.069

2007 316.739

2008 344.889

2009 289.482

2010 395.624

2011 441.300

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı Bilgi Sistemi

Ayakkabı sektörü ihracatının ürün gruplarına göre dağılımına baktığımızda ise

ihracatımızın değer bazında yaklaşık % 50’sini yüzü deriden mamul ayakkabıların

oluşturduğu görülmektedir. 2011 yılında 200 milyon dolarlık yüzü deriden mamul ayakkabı

ihracatı gerçekleşmiştir. İkinci önemli ürün grubunu ise dış tabanı ve yüzü kauçuk veya

plastik maddeden diğer ayakkabılar oluşturmakta olup, 2011 yılı ihracatı 100,9 milyon

dolardır. 

2011 yılında ayakkabı ihraç ettiğimiz başlıca ülkeler arasında Rusya Federasyonu, Irak,

Suudi Arabistan, Almanya ve Bulgaristan yer almaktadır. 2011 yılında söz konusu beş

ülkeye 218,2 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirilmiştir.

İngiltere, Fransa, İtalya ve Hollanda diğer önemli ihraç pazarlarımızdır. Ülke bazında ihraç

pazarlarımızda çeşitlenme olmasına rağmen ayakkabı ihracatımızın daha çok komşu ve

çevre ülkelere yapıldığı görülmektedir. Bununla birlikte, büyük miktarlarda ayakkabı ithalatı

yapan alım gücü yüksek ve istikrarlı olan ABD ve Japonya pazarlarına ayakkabı

ihracatımızda artış sağlanmıştır.  

Ülkemiz ayakkabı sektörü ihracat açısından henüz arzu edilen seviyeye ulaşamamıştır.

Özellikle İspanya, Portekiz gibi Avrupalı üreticilerle rekabet edebilecek büyük bir arz

potansiyeli vardır. Ancak bu potansiyel dünyada bilinmemektedir. Özellikle İspanya,

Portekiz ve İtalya gibi Avrupalı ayakkabı üreticisi ülkelerle rekabet etmemiz için sektörün,

firmaların ürünlerimizin tanıtımının yapılması gerekmektedir. Türk ayakkabı firmaları yeni

pazar arayışlarını sürdürmekte, var oldukları pazarlarda pazar paylarını artırmaya

çalışmaktadırlar; özellikle Batı Avrupa ülkelerine ihracat imkanlarını araştırmaktadırlar. Bu

kapsamda sektör firmaları yurtdışındaki önemli uluslararası fuar ve sergilere katılmaktadır.

GSD Shoe Fair-Düsseldorf, Micam Shoevent-Milano, Motexha Spring Fair-Dubai,

Lineapella-İtalya ve Mosshoes-Moskova katılım sağlanan fuarların başında gelmektedir.

Ayakkabı sektöründe yer alan firmalar sektörel dış ticaret şirketi kurma çalışmalarına ise

hız vermiş olup, böylelikle uluslararası piyasalarda rekabet şanslarını artırmak

istemektedirler. Ayakkabı Sanayicileri Dış Ticaret A.Ş. (ASD) ayakkabı sektörünün dış

ticaret şirketi olarak kurulmuş olup; yurtdışı tanıtım/pazarlama yapmaktadır.

 İthalat

Türkiye’nin ayakkabı ithalatı 1994 yılında 28,1 milyon dolar iken, 1997 yılında AB ile 

Gümrük Birliği’nden hemen sonra 135,2 milyon dolar ile rekor düzeye ulaşılmıştır. 2002 

yılında bir önceki yıla göre hem AB ülkelerinden gerçekleştirilen ayakkabı ithalatı hem de 

uzak doğu ülkelerinden yapılan ithalat artmıştır ve toplam 116 milyon dolarlık ayakkabı

ithal edilmiştir. Kriz yıllarında azalan ithalat 2002’den sonra sürekli artarak 2011 yılında

871,4 milyon dolar gibi rekor bir seviyeye ulaşmıştır.

Yıllar içinde ayakkabı ithalatımızın artmasının en önemli nedeni, AB ve Türkiye arasındaki

Gümrük Birliği ile gümrük vergilerinin AB ülkelerine karşı sıfırlanması, üçüncü ülkelere

karşı ise AB’nin ortak tarifesi (OGT)’nin adapte edilmesi nedeniyle mevcut gümrük

vergilerinde %60-70’ler oranında indirim durumunda kalınmasıdır.

 Türkiye’nin Ayakkabı İthalatı

(1000 ABD $)

YIL Değer

2002 116.478

2003 191.057

2004 303.284

2005 412.786

2006 514.969

2007 569.928

2008 672.917

2009 539.470

2010 659.673

2011 871.393

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı Bilgi Sistemi

Ayakkabı ithalatımızın yaklaşık yarısı Çin’den yapılmaktadır. Bu ülkeden 2011 yılında

487,7 milyon dolarlık ithalat yapılmıştır. Söz konusu ithalatın % 49’unu dış tabanı, yüzü

kauçuk veya plastik maddeden diğer ayakkabılar, % 17’sini deri ayakkabılar oluşturmuştur.

Dünya ayakkabı üretimi içinde ilk üç ülke arasında bulunan ve dünya ayakkabı modasına

yön veren İtalya ayakkabı ithal ettiğimiz ülkeler arasında dördüncü sırada gelmektedir. Bu

ülkeden 2011 yılında 82 milyon dolarlık ayakkabı ithal edilmiş olup, bu ithalatın % 76’sını

yüzü deriden mamul ayakkabılar oluşturmaktadır. Vietnam, Endonezya, Hindistan,

Tayland, Brezilya ve İspanya ise ayakkabı ithal ettiğimiz diğer önemli ülkelerdir. Ülkemiz,

2002 yılında toplam ayakkabı ithalatının % 41’ini AB ülkelerinden gerçekleştirirken, 2004

yılından itibaren ithalatımız uzak doğu ülkelerine yönelmiş olup; 2011 yılı itibariyle

ayakkabı ithalatımızın yaklaşık % 82’si bu ülkelerden tedarik edilmeye başlanmıştır.

DÜNYA AYAKKABI ÜRETİMİ VE TİCARETİ

Üretim

 2010 yılı itibariyle dünya ayakkabı üretimi 12.150 milyon çift civarındadır. 2006-2010 yılları

arasında dünya ayakkabı üretimi çift bazında %4, değer bazında %16 oranında artmıştır.

Ülkelere göre farklılık göstermekle birlikte bugün kişi başına yıllık ayakkabı tüketimi

ortalama 2 çift olup; Avrupa ülkelerinde bu rakam 7 ile 9 çift arasında değişmektedir.

Dünya ayakkabı üretiminde Çin, Hindistan, Brezilya, Endonezya, İtalya, Meksika, Vietnam,

Tayland, Pakistan ve İspanya söz sahibi ülkeler arasında yer almaktadır. Çin’in, 2009

yılında dünya üretiminin %59,6’sını gerçekleştirdiği ve sektördeki işgücünün ise %53,4’ünü

istihdam ettiği tahmin edilmektedir.

Yüksek iş gücü maliyeti nedeniyle Avrupa ülkelerinde ayakkabı sanayii hızla küçülmüş

olup; dünya ayakkabı üretimi içindeki payları hızla azalmıştır. Amerika kıtasının dünya

üretimindeki payı, Avrupa kıtasına göre, daha küçük bir hızla azalmaktadır. Bunun nedeni

ABD kıtasında Brezilya, Meksika gibi ayakkabı sanayinde güçlü ülkelerin varlığıdır.

Miktar bazında dünyada en çok üretim yapan ülke Çin’dir. Çin’in orta ve düşük kalitede

ayakkabı üretiminde yüksek rekabet gücü bulunmaktadır. Çin’deki bu gelişmeye, uzun

zamandan beri, başta ABD’li ayakkabı üreticileri olmak üzere pek çok üreticinin bu ülkede

yatırım yapması yol açmıştır.

 İthalat

 ITC verilerine göre değer bazında, 2000 yılında 49,6 milyar dolar olan dünya ayakkabı

ithalatı, on yıl içinde % 64 oranında artış göstererek, kriz yılı olan 2009 yılında 87 milyar

dolara ulaşmıştır. Ancak küresel kriz sonrasındaki toparlanma sürecinin yaşandığı 2010

yılında, ayakkabı sektöründe olumlu bir değişim yaşanmış ve dünya ayakkabı ithalatı bir

önceki yıla göre % 16 oranında artarak 101,4 milyar dolara yükselmiştir.

Amerika Birleşik Devletleri dünyadaki en büyük ayakkabı ithalatçısı ülke olup, dünya

ithalatının yaklaşık % 22’sini gerçekleştirmektedir. 2010 yılında ABD’nin ithal ettiği

ayakkabı tutarı 21,9 milyar dolardır.

 Dünyadaki diğer büyük ayakkabı ithalatçısı ülkeler sırasıyla Almanya, Fransa, İtalya,

İngiltere, Hong Kong ve Japonya’dır. Dört AB ülkesinin ayakkabı ithalatı, 2010 yılındaki

dünya ayakkabı ithalatının % 25’ini oluşturmaktadır.

Dünyanın yedinci büyük ayakkabı ithalatçısının Hong Kong olduğu gözlenmektedir. 2010

ve 2011 yılları itibarıyla sırasıyla, 4,8 ve 5,4 milyar dolarlık ayakkabı ithal etmiştir. Ancak,

önemli bir üretim yapmayan bu ülke söz konusu ithalatı reeksport amacıyla yapmaktadır.

Hong Kong ithalatının tamamına yakınını Çin’den gerçekleştirmektedir. Hong Kong dolaylı

olarak Çin ayakkabılarını dünya pazarına ihraç etmektedir.

Dünyanın en büyük ayakkabı üreticisi ve ihracatçılarından olan İtalya’nın 5,8 milyar dolarlık

ayakkabı ithalatı yapmasında, kendi tüketimini karşılama amacı yanı sıra yurt dışında

fason yaptırdığı ürünlerin ithalatı ile reeksport amacıyla yaptığı ithalat etkili olmaktadır.

Belçika ve Hollanda’nın ithalat tutarlarının yüksek olmasında, reeksport büyük paya

sahiptir. Nitekim Belçika dünyanın altıncı büyük, Hollanda ise dokuzuncu büyük

ihracatçısıdır.

Ayakkabı ithalat vergilerinin, gelişmiş ülkelerde genellikle daha düşük oranda, gelişmekte

olan ülkelerde ise bu ülkelerin kendi sanayilerini koruma çabaları nedeniyle daha yüksek

seviyede olduğu görülmektedir. Ayakkabı sanayinde Çin, Brezilya, Hindistan, Meksika gibi

ülkeler yüksek gümrük tarifeleri uygulamaktadırlar.

 İhracat

 ITC (International Trade Center / UNCTAD / WTO) verilerine göre değer bazında, 2000

yılında 37,9 milyar dolar olan dünya ayakkabı ihracatı, on yıl içinde % 142 artış göstermiş

ve 2009 yılında dünya ihracatı 82 milyar dolara ulaşmıştır. 2010 yılı itibariyle ise dünya

ihracatı % 21 artarak 99 milyar dolara yükselmiştir.

Dünya ayakkabı ihracatında, Çin lider ülke konumunda olup, 2010 yılında 36 milyar

dolarlık ayakkabı ihraç ederek dünya ihracatının % 43’ünü gerçekleştirmiştir. Bu ülkeyi 9,8

milyar dolarlık ihracatla İtalya, 8,2 milyar dolarlık ihracatla Vietnam, 5,6 milyar dolarlık

ihracatla Hong Kong, 3,9 milyar dolarlık ihracatla Almanya, 3,8 milyar dolarlık ihracatla

Belçika ve 2,6 milyar dolarlık ihracatla İspanya izlemektedir.

Çin ve İtalya birlikte toplam 45,4 milyar dolarla, dünya ayakkabı ihracatının % 55’ini

gerçekleştirmektedir. 2010 yılı itibarıyla dünya ayakkabı ihracatının % 48’ini deri yüzlü

ayakkabılar, % 26'sını yüzü plastik / kauçuk malzemeden olan diğer ayakkabılar ve %

13’ünü yüzü dokuma maddelerinden olan ayakkabılar oluşturmaktadır.

 Dünyada, Çin hariç büyük ihracatçı ülkelerin tamamının ağırlıklı olarak deri ayakkabı ihraç

ettikleri ve deri ayakkabı üretiminde uzmanlaşmış oldukları görülmektedir. Bu bağlamda,

önümüzdeki yıllarda dünya ayakkabı pazarındaki rekabetin deri ayakkabı alt sektöründe

daha yoğun yaşanması beklenmektedir.

 Anahtar Kelimeler : Ayakkabı üretimi , Ayakkabı ihracatı ,dünya ayakkabı ithalatı , dünya ayakkabı üretimi ve ticareti , Türkiye ayakkabı ithalatı ihracatı üretimi ticareti,ayakkabı ihracatı yapılan ülkeler,ayakkabı ihracat rakamları