ALTIN MÜCEVHERAT SEKTÖRÜ 

Türkiye'nin Altın Mücevherat Üretimi

Türk altın mücevherat üretim geleneğinin kökleri 5 000 yıl öncesine

dayanmakta olup,Anadolu’da yaşamış olan tüm uygarlıklar dini ve estetik amaçlı olmak üzere pek

çok takı aratmıştır. Anadolu’da hüküm sürmüş olan Hititler, Urartular, Frigyalılar, İyonyalılar,

Lidyalılar, Romalılar, Bizanslılar, Selçuklular ve Osmanlılar, hepsi kendi takı stillerini

geliştirmiştir. Pek çok değişik mücevherat stili arasında, en önemli mücevherat sitilini

Anadolu’ya getirenler Selçuklular olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu’nun büyümesi ve

refaha ulaşması ile birlikte takı sanatı İstanbul’da önem kazanmış; Muhteşem Süleyman’ın

saltanatı esnasında İstanbul dünyanın en önemli mücevherat merkezleri arasına girmiştir.

Bu dönemde İstanbul’da mücevherat fuarlarının düzenlendiği de tarihi kaynaklarda

belirtmektedir.

Günümüzde Türk mücevherat sanayi, bu geleneksel ve zengin mücevherat üretme

geleneğinin miras ve izlerini taşıyan yenilikçi tasarımlar ve modern teknoloji ve teknikler

kullanarak üretim yapmaktadır.

ÜRETİM

Türkiye, altın mücevherat pazar büyüklüğü açısından Hindistan, Çin, ABD ve Rusya ile

birlikte dünyanın en büyük beş pazarı arasında yer alırken, üretimde de Hindistan ve İtalya

ile birlikte ilk üç ülke arasında bulunmaktadır. Türkiye yıllık olarak 400 ton altın işleme

kapasitesine sahiptir fakat, bu kapasitenin tümü kullanılamamaktadır. Ülkemizde her sene

yaklaşık 250–300 ton altın mücevherat üretilmektedir.

Sektör Türk imalat sektörlerinin en büyükleri arasında yer almakta ve yaklaşık 250 bin kişi

istihdam etmektedir. Sektörde yaklaşık 5 bin üretici, 35 bin perakende satış mağazası

bulunmaktadır. Altın mücevherat üretim merkezi İstanbul olmakla beraber, Ankara ve

İzmir'de de oldukça önemli miktarlarda üretim yapılmaktadır. Doğu ve Güney Doğu

Anadolu'daki bazı illerde de geleneksel çizgiler taşıyan üretim mevcuttur.

Üretimin % 30-40’ı ihraç edilmekte, geri kalanı ise yerli tüketicilere, turistlere ve bavul

ticareti yapanlara satılmaktadır. Türkiye’ye gelen her dört turistten, ortalama bir kişi

mücevherat satın almaktadır. Yıllık olarak üretilen altın mücevheratın yaklaşık

% 40’ı da turistlere ve bavul ticareti yapanlara satılmaktadır.

Türkiye son yıllarda 100–200 ton arasında altın ithal etmektedir. Bununla birlikte 2010

yılında, muhtemelen 2008 ekonomik krizinin devam eden etkileri nedeniyle 80 ton altın

ithal edilmiştir. Altın ithalatı yalnızca Merkez Bankası ve gerekli izin belgesine sahip olan

İstanbul Altın Borsası üyeleri tarafından yapılmaktadır.

İstanbul Altın Borsası - İAB (www.iab.gov.tr) 1995 yılında Türk Altın Sektörü’nü

serbestleştirmek ve uluslararası piyasalarla uyum sağlamak üzere kurulmuştur. 2011 yılı

itibariyle İstanbul Altın Borsası üye sayısı 94’tür. Borsa üyeleri, bankalar, yetkili

müesseseler, kıymetli maden aracı kurumları, kıymetli maden üretim ve pazarlaması

faaliyetinde bulunan kuruluşlardan oluşturmaktadır.

İAB, altın arz ve talep eden kuruluşların organize bir piyasa ortamında karşılaşması,

kuyumculuk sektörünün üretim finansmanının daha düşük maliyetlerle temin edilmesi ve

altının finansal piyasalarda işlem görerek menkul kıymetleştirilmesi amacıyla kurulmuş;

altın sektörü ile finans sektörü arasında bir köprü görevi üstlenmiştir.

Borsada, üye kuruluşlar tarafından yurtdışından ithal edilen altın ve diğer bazı kıymetli

madenlerin serbest piyasa şartlarında alım ve satımı yapılmaktadır. 1999 yılından beri,

gümüş ve platinin de borsa bünyesinde işlem görmeye başlamasıyla, Borsa, fiili olarak

kıymetli madenlerin işlem gördüğü bir piyasa haline gelmiştir.

Borsanın 2011 yılı itibariyle 91 üyesi vardır. Bunlar bankalar, yetkili müesseseler, aracı

kurumlar, kıymetli maden üretim ve pazarlama kuruluşları ve altın rafinerisinden

oluşmaktadır.

1995 yılında kurulmuş olan İstanbul Altın Rafinerisi (www.iar.com.tr) 2002 yılında faaliyete

geçmiştir. Altın rafinerisinde hurda altın külçe haline dönüştürülerek, yeniden kullanıma ve

ihracata yönlendirilmektedir. İstanbul Altın Rafinerisi, %99,99 saflıkta altını 4 saat gibi kısa

bir sürede rafine edebilecek teknolojiye sahiptir.

Kuyumcu Kent (www.kuyumcukent.com.tr) sektör mensuplarının bir araya gelerek Türk

kuyumculuğunu, çağın gereklerine uygun olarak yapılandırmak ve uluslararası ölçekte

stratejik bir konuma yükseltmek amacıyla modern ve teknolojik alt yapıyla donatarak

oluşturulan bir tesistir. 186 000 m2 arsa üzerine 328 000 m2’lik brüt inşaat alanı üzerine

kurulmuştur. Kuyumcu Kent, 2500 üretim ve satış birimine sahiptir. Bünyesinde İstanbul

Altın Rafinerisi şubesini de barındırmaktadır.

DIŞ TİCARET

İhracat

Son 20-25 yılda, Türk ekonomisindeki değişim nedeniyle bireylerin kullandıkları yatırım

araçları çeşitlenmiş, yatırım amaçlı altın mücevherat satın alımının yanı sıra diğer yatırım

araçlarına da yönelim olmuştur. Bu nedenle altın mücevherata yönelik iç talep daralmış, bu

durum sektördeki üreticileri dış pazarlara açılmaya teşvik etmiştir. Ayrıca, sektörün

yurtdışına açılmasında 1993 yılında değerli metallere uygulanan ithalat ve ihracat

kısıtlamalarının kaldırılması da etkili olmuştur.

Altın mücevherat ihracatının geçmişi son 20-25 yıla dayanmakla beraber, oldukça iyi bir

performansı göstermiştir. Türkiye, 2011 yılı Dünya değerli mücevherat ihracatında 11.

sırada yer almakta iken, altın mücevherat ihracatında İtalya’dan sonra ikinci sırada yer

almaktadır.

Yıllık üretim miktarının % 30-40’ı ihraç edilmekte, geri kalanı ise yerli tüketicilere, turistlere

ve bavul ticareti yapanlara satılmaktadır. Türkiye’ye gelen her dört turistten yaklaşık bir

tanesi mücevherat satın almaktadır. Yıllık olarak üretilen altın mücevheratın yaklaşık %

40’ı turistlere ve bavul ticareti yapanlara satılmaktadır.

Türkiye’de her yıl belli başlı 5 mücevherat fuarı düzenlenmektedir. Bunlar, “Antalya

Mücevherat, Gümüş ve Saat Fuarı”, “İstanbul Uluslar arası Saat, Mücevherat Makina ve

Ekipman Fuarı”, “İstanbul Mücevharat Fuarı-IJS”, “İzmir JEWEX Fuarı” ve “Çukurova Altın

ve Mücevherat Fuarı”dır.

Türkiye’nin Altın Mücevherat İhracatı

(HS: 711319000011)

(Değer: Milyon ABD $)

Yıl İhracat

1999 287,7

2000 384,2

2001 431,1

2002 567,5

2003 707,8

2004 931,9

2005 1,128

2006 1,097

2007 1,490

2008 1,585

2009 1,086

2010 1,443

2011 1,847
Kaynak: T.C Ekonomi Bakanlığı

gerçekleşmiştir. İhracat yapılan başlıca ülkeler, BAE, Irak, Kazakistan, Rusya

Federasyonu, ABD, Litvanya, Almanya ve İtalya’dır.

İthalat

Türkiye’nin altın mücevherat ithalatı 2011 yılında 349,6 milyon ABD Doları olarak

gerçekleşmiştir. İthalat yapılan başlıca ülkeler, İtalya, B.A.E., Hong Kong, Endonezya,

ABD, İspanya ve Güney Kore’dir.

Türkiye’nin Altın Mücevherat İthalatı

(Değer: Milyon ABD $)

Kaynak: Türkiye Cumhuriyeti, Ekonomi Bakanlığı

Yıllar İthalat

1999 28,5

2000 55,4

2001 51,0

2002 67,8

2003 93,3

2004 135,2

2005 174,1

2006 235,3

2007 370,5

2008 430,8

2009 211,6

2010 282,6

2011 349,6

Ülkelere Göre Türkiye’nin Altın Mücevherat İthalatı

(Değer: Milyon ABD $)

Ülkeler                  2009           2010               2011

İtalya                    112,6          157,3              182,1

BAE                        47,1            51,6                 70,0

Hong Kong              5,9             11,6                15,9

Endonezya               8,9           8,0                   13,6
ABD                        11,7           11,5                 12,5

DÜNYA TİCARETİ

Dünya değerli mücevherat ticaret hacmi 2010 yılında 92,9 milyar ABD Doları seviyesinde

gerçekleşmiştir. 2010 yılı dünya değerli mücevherat ithalatı 43,8 milyar Dolar, dünya

değerli mücevherat ihracatı ise 49,1 milyar Dolardır.

Ülkelere Göre Dünya Mücevherat İhracatı

(Değer: Milyon ABD $)

Ülkeler 2008 2009 2010

Hindistan 4,5 10,3 7,5

ABD 5,1 4,4 5,2

İsviçre 4,5 3,9 4,8

İtalya 5,4 3,8 4,5

Çin 2,3 2,1 4,2

İngiltere 3,9 3,3 3,8

Hong Kong 3,9 2,9 3,5

Singapur 1,6 1,6 2,5

Fransa 1,8 1,4 1,8

Tayland 2,0 1,5 1,8

Türkiye 1,6 1,1 1,4

Malezya 1,2 1,1 1,3

Japonya 0,8 0,7 1,3

Vietnam 0,4 1,3 1,1

BAE 3,7 1,1 1,1

Almanya 0,9 0,6 0,7

Pakistan 0,2 0,5 0,6

Meksika 0,4 0,4 0,5

İspanya 0,2 0,2 0,3

Suudi Arabistan 0,4 0,3 0,3

Güney Kore

Cum. 0,2 0,2 0,2

Katar 0,0 0,2 0,2

Avustralya 0,1 0,1 0,2

Dominik Cum. 0,3 0,2 0,2

Kanada 0,2 0,2 0,2

Toplam 45,4 43,3 49,1

Kaynak: Trademap- ITC

İthalat

Ülkelere Göre Dünya Mücevherat İthalatı ( Milyon ABD Doları)

Ülkeler 2008 2009 2010

BAE  6,1 11,5 9,8

İsviçre 4,4 3,9 6,7

Hong Kong 4,2 3,6 5,4

ABD 5,5 4,0 4,4

İngiltere 3,2 2,5 2,7

Singapur 1,9 1,7 2,6

Fransa 1,4 1,2 1,5

Japonya 1,3 0,9 1,1

İtalya 0,8 0,6 0,9

Almanya 0,6 0,6 0,6

Kanada 0,7 0,5 0,6

Katar 0,0 0,5 0,6

Avusturya 0,5 0,5 0,6

Tayland 0,6 0,5 0,5

Makau 0,2 0,3 0,5

Meksika 0,3 0,4 0,4

Türkiye 0,4 0,2 0,3

Hollanda Antilleri 0,0 0,3 0,3

Çin 0,2 0,2 0,2

İspanya 0,3 0,2 0,2

Çin, Taipei 0,1 0,2 0,2

Suudi Arabistan 0,1 0,0 0,2

Hindistan 0,2 0,5 0,2

Oman 0,1 0,1 0,2

Avusturya 0,2 0,1 0,2

Toplam 36,7 37,5 43,8

Kaynak: Trademap, ITC