Serbest Ticaret Anlaşmaları ve
STA Kapsamında İhracat

Serbest Ticaret Anlaşması, taraflar arasında ticareti kısıtlayan veya engelleyen gümrük vergileri ve tarife dışı engellerin kaldırılılarak bir serbest ticaret alanı oluşturulmasını sağlayan, ancak üçüncü ülkelere ortak bir tarife uygulama yükümlülüğünü içermeyen bir anlaşmadır. Dolayısıyla STA`nın gümrük birliklerinden en önemli farkı üçüncü ülkelere ortak bir gümrük tarifesinin uygulanmamasıdır. Ayrıca Gümrük Birliği`nde serbest dolaşım ilkesi geçerlidir,
STA da ise menşe kuralları uygulanır. 

AB ile gerçekleştirilen Gümrük Birliği taraflar arasında ortak ticaret politikası uygulanmasını zorunlu kılmıştır. Bu durum AB’nin tercihli anlaşmalarından başlayarak üçüncü ülkelerle serbest ticaret anlaşması müzakerelerinin ele alınmasını gerektirmiştir. 

Türkiye ile Avrupa Birliği (AB) arasında gümrük birliğini tesis eden 1/95 sayılı Türkiye-AT Ortaklık Konseyi Kararı’nın 16’ncı  Maddesine istinaden, Türkiye’nin, AB’nin Ortak Ticaret Politikası’na uyum yükümlülüğü bulunmaktadır. Bu kapsamda ülkemiz, AB’nin tercihli ticaret anlaşması akdettiği ülkelerle karşılıklı yarar esasına dayalı benzer anlaşmalar akdetmektedir. 

16. madde; 

“1. Türkiye, ticaret politikasını Topluluğun Ticaret Politikasına uyumlu hale getirmek  amacıyla bu Kararın yürürlüğe girmesinden itibaren beş yıl içinde Topluluğun tercihli gümrük rejimine aşamalı olarak uyum sağlar. Bu uyum, hem otonom rejimleri hem de üçüncü ülkelerle tercihli anlaşmaları kapsar. 

2. Birinci fıkrada anılan durumların her birinde bu tarife tercihlerinin tanınması, Topluluğun söz konusu tercihlerin tanınmasını düzenleyen menşe hükümleriyle aynı hükümlere uyulması şartına bağlıdır.” 

hükümlerini amirdir. 

Diğer taraftan, ülkemiz, Barselona Süreci olarak da adlandırılan Avrupa-Akdeniz Ortaklığı’na taraf bulunmaktadır. Söz konusu Ortaklık, 27-28 Kasım 1995 tarihinde Barselona’da düzenlenen Avrupa-Akdeniz Dışişleri Bakanları Konferansında tarafların kabul ettikleri ‘Barselona Deklarasyonu’na dayanmakta ve Akdeniz ülkeleri, AB, Türkiye ve EFTA arasında STA’lar akdedilerek Akdeniz Havzasında 2010 yılına kadar bir  serbest ticaret alanı yaratılmasını öngörmektedir. 

Söz konusu serbest ticaret anlaşmaları (STA), Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) kuralları ve GATT’ın 24’üncü maddesine uygun olarak akdedilmektedir. 

Bu çerçevede, ülkemiz, bugüne kadar 26 adet serbest ticaret anlaşması imzalamıştır. Avrupa Birliği’nin 1 Mayıs 2004 ve 1 Ocak 2007 tarihli genişlemeleri neticesinde Litvanya, Macaristan, Estonya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Polonya, Slovenya, Letonya, Bulgaristan ve Romanya ile yürürlüğe giren 10 adet STA’mız feshedilmiş olup, anılan tarihten itibaren bu ülkelerle ticari ilişkilerimiz Türkiye-AB ortaklık ilişkisi temelinde yürütülmektedir. Ülkemizin, halen 16 adet tercihli anlaşması yürürlükte olup (EFTA, İsrail, Makedonya, Hırvatistan, Bosna-Hersek, Filistin, Tunus, Fas, Suriye, Mısır, Arnavutluk, Gürcistan, Karadağ, Sırbistan, Şili,Ürdün), Lübnan ile imzalanan anlaşmanın yürürlüğe girmesine yönelik onay süreci devam etmektedir.

Diğer taraftan, ülkemizin hali hazırda Lübnan, Körfez İşbirliği Konseyi (KİK), Ukrayna, MERCOSUR, Libya, Morityus, Seyşeller ve Faroe Adaları ile STA müzakereleri devam etmekte olup, bu ülkeler ile müzakerelerin bir an önce sonuçlandırılmasına yönelik çalışmalar devam etmektedir. 

Ayrıca, Meksika, Cezayir, Güney Afrika Gümrük Birliği, ASEAN ülkeleri, Güney Kore, Afrika-Karayip-Pasifik (AKP) ülkelerinden 36 Afrika ülkesi, ANDEAN, Hindistan, Orta Amerika Topluluğu ile STA müzakerelerini başlatmak yönünde girişimlerimiz devam etmektedir. 

Öte yandan, AB, 4 Ekim 2006 tarihinde açıkladığı “Küresel Avrupa” adlı stratejisi çerçevesinde, önümüzdeki dönemde yeni Serbest Ticaret Anlaşmaları akdetmeyi hedeflemektedir. AB’nin STA akdetmeyi hedeflediği yeni ülkeler arasında ASEAN ülkeleri, Hindistan, Ukrayna, Orta Amerika Topluluğu ve ANDEAN ülkeleri de yer almaktadır. Bu çerçevede, Avrupa Komisyonu, anılan ülkelerle müzakerelere başlamak yönünde 23 Nisan 2007 tarihinde AB Konseyi’nden gerekli yetkiyi almış bulunmaktadır. Bu çerçevede, ülkemiz de söz konusu ülkelerle karşılıklı yarar temeline dayalı STA’lar yapmak üzere girişimlerde bulunmaktadır. 

Türkiye-AB Gümrük Birliği’nde malların serbest dolaşımı ilkesi bulunduğundan, gümrük vergileri tahsil edilmek suretiyle ithal işlemleri tamamlanan tüm sanayi ürünleri taraflar arasında serbest ticarete konu olabilmektedir. Ayrıca Türkiye, bölge içerisinde malların serbest dolaşımını sağlayan Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonu Sistemi'ne 1 Ocak 1999 tarihi itibarıyla taraf olmuştur.

STA’lar, taraf ülkelerden biri menşeli eşyaya, diğer taraf ülke pazarına tercihli vergi oranları üzerinden girme olanağı sağlar. Menşe statüsünün tespit edilmesi için gerekli olan kıstaslarsa, ilgili anlaşmanın müzakereleri esnasında belirlenir ve anlaşmadan analaşmaya farklılıklar gösterebilir. Başka bir ifadeyle, bir anlaşmaya göre menşeli sayılan bir ürün, başka bir anlaşmaya göre menşeli olarak değil de üçüncü ülke menşeli olarak kabul edilebilir ve anılan eşyaya tercihli vergi oranı uygulanmayabilir. Bu nedenle, Avrupa’da birçok anlaşmanın imzalanmış olması ve bunların her birinin kendi menşe kurallarına sahip olması, Avrupa’nın menşe bloklarına bölünmesi ve malların serbestçe akışının engellenmesi olarak değerlendirilmiş ve AT yetkililerini harekete geçiren temel güdü olmuştur.

EUR.1 Belgesi, serbest ticaret anlaşmaları kapsamında taraf ülkeler menşeli ürünlerin tavizlerden yararlanmalarını sağlayan bir belgedir. Çıkış gümrüğünde vize ettirildiği tarihten itibaren 4 ay içinde varış gümrüğüne ibraz edilmesi durumunda tavizlerden ithalatçı yararlanabilmektedir. EUR.1 Dolaşım Sertifikası düzenlenmiş bir eşya için ayrıca Menşe Şahadetnamesi düzenlenmesi gerekmemektedir.

Pan Avrupa Akdeniz Menşe Kümülasyonuna (PAAMK) taraf ülkelere, ilgili ürünlerin ihracatında ise EUR-MED Dolaşım Sertifikası düzenlenmektedir.  PAAMK sistemi; AB-EFTA-Türkiye ve bazı Akdeniz ülkelerinin dahil olduğu bir çapraz kümülasyon sistemidir. PAAMK sistemine dahil tüm ülkelerin arasında serbest ticaret anlaşması, bu anlaşmaların hepsinde (ikili ticaret hariç) aynı menşe kurallarının uygulanması gerekmektedir. Sistemin işlemesi için PAAMK sistemine dahil en az 3 ülke arasında STA (Serbest Ticaret Anlaşması) tamamlanmalıdır.

EUR.1 ve EUR-MED belgeleri ihracatçıların bağlı bulundukları Ticaret, Sanayi veya Ticaret ve Sanayi Odalarından temin edebilmektedir.

Sayı

Ülkeler

İmza Tarihi

Kanun

 Resmi Gazete

BKK

Resmi Gazete

Yönetmelik

Resmi Gazete

Yürürlük Tarihi

Açıklama

1

TUNUS

25/11/2004

5318

19/3/2005-25760

25811/M

10/5/2005

25881

20/07/2005

27418M

26/11/2009

1/7/2005

1/3/2009

Çapraz Kümülasyon (PAAMK)

Konsolide (AKÇT için )

26 Kasım 2009 tarihli ve
27418 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan 

PAAMK YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDADIR.

2

FİLİSTİN

20/07/2004

5301

16/2/2005-25729

25790/M

18/04/2005

25874

13/07/2005

27293

19/7/2009

(Konsolide)

1/6/2005

19/7/2009

İkili Kümülasyon

19 Temmuz 2009 tarihli ve 27293 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan"İKİ TARAFLI MENŞE KÜMÜLASYON YÖNETMELİĞİ kapsamındadır. 

PAAMK Menşe Protokolüne göre tadil edilmesi amaçlanmaktadır.

3

FAS

7/4/2004

5248

27/10/2004-25626

25684/M

28/12/2004

+

25952/

30/9/2005

PAAMK Değişikliği

26038

29/12/2005

27418M

26/11/2009

1/1/2006

1/3/2009

Çapraz Kümülasyon (PAAMK)

Konsolide (AKÇT için )

26 Kasım 2009 tarihli ve 27418 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan PAAMK YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDADIR.

4

EFTA

10/12/1991

3788

27/3/92-21184

92/2881

18/4/92-M21203

2006/11148

28/11/2007

26360

22.5.1992

17/10/2007

26673

27418M

26/11/2009

1/4/1992

1/9/2007

1/3/2009

Çapraz Kümülasyon(PAAMK)

Konsolide (AKÇT için )

26 Kasım 2009 tarihli ve 27418 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan PAAMK YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDADIR

5

AT TARIM

(1/98 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı’nı Tadil eden 3/2006 Sayılı OKK Protokol 3)

25.2.1998

17.5.1998

23345

27/2/2007

26447

27418M

26/11/2009

1.1.1998

1/1/2007

1/3/2009

Çapraz Kümülasyon (PAAMK)

Konsolide (AKÇT için )

26 Kasım 2009 tarihli ve 27418 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan PAAMK YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDADIR

6

AKÇT

25.7.1996

96/8373

1/8/1996

22714

4.10.2009

27366

12.8.1996

+

23853

21/10/1999

27418M

26/11/2009

1.8.1996

+

1.1.1999

   1.3.2009

Çapraz Kümülasyon(PAMK)

Çapraz Kümülasyon (PAAMK)

Konsolide (AKÇT için )

26 Kasım 2009 tarihli ve 27418 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan PAAMK YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDADIR

7

İSRAİL

14.3.1996

4239

10/4/97-22960

Karar:97/9566

18/7/97-M23053

2005/9866

19/1/2006/26054 (Mükerrer)

25.7.1997

M-23060

    5/3/2009

      26099

27418M

26/11/2009

1.5.1997

1/3/2006

1.3/2009

Çapraz Kümülasyon (PAAMK)

Konsolide (AKÇT için)

26 Kasım 2009 tarihli ve 27418 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan PAAMK YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDADIR

8

MAKEDONYA

7.9.1999

4548

12/3/00-23991

Karar:2000/814

25/7/2000-24120

Karar:2007/11602

17/2/2007/26437

Karar:2009/14829

30/04/2009/27215

(Mükerrer)

18.9.2000

24174

24/10/2007

26680

27293

19/7/2009

1.9.2000

1.8.2007

1/7/2009

Çapraz Kümülasyon

(Batı Balkan Menşe Kümülasyon Sistemi)

19 Temmuz 2009 tarihli ve 27293 sayılı Resmi Gazete’de yayımlananBATI BALKAN MENŞEKÜMÜLASYON YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDADIR

9

BOSNA &

HERSEK

3.7.2002

4815

6.3.2003-25040

Karar:2003/5490

5/5/2003-25099

15/9/2003

25230

27293

19/7/2009

(Konsolide)

1.7.2003

19/7/2009

İkili Kümülasyon

19 Temmuz 2009 tarihli ve 27293 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan"İKİ TARAFLI MENŞE KÜMÜLASYON YÖNETMELİĞİ kapsamındadır. 

Batı Balkan Menşe KümülasyonSistemi’ne göre tadil edilmesiamaçlanmaktadır.

10

HIRVATİSTAN

13.3.2002

4801

4.2.2003-25014

2003/5579

27/5/2003-M25120

+

2006/10869

26/9/2006 26301

31.7.2003

25185

27/2/2007

26447

27293

19/7/2009

(Konsolide)

1.7.2003

+

1.3.2007

19/7/2009

İkili Kümülasyon

19 Temmuz 2009 tarihli ve 27293 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan"İKİ TARAFLI MENŞE KÜMÜLASYON YÖNETMELİĞİ kapsamındadır. 

Batı Balkan Menşe Kümülasyonuna göre tadil edilmesi amaçlanmaktadır.

11

SURİYE

22/12/2004

5469

7/3/2006

26101

Karar 2006/11044

26338 Mükerrer

6/11/2006

19/12/2006

26381

27418M

26/11/2009

1.1.2007

1.3/2009

Çapraz Kümülasyon (PAAMK)

Uygulamada ikili kümülasyon geçerlidir.

Konsolide (AKÇT için)

26 Kasım 2009 tarihli ve 27418 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 

PAAMK YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDADIR

12

MISIR

27/12/2005

5563

16/12/2006

26378

2007-11557

30/1/2007

            26419

 27/02/2007

       26447

27418M

26/11/2009

1.3.2007

1.3/2009

Çapraz Kümülasyon (PAAMK)

Konsolide (AKÇT için)

26 Kasım 2009 tarihli ve 27418 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan PAAMK YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDADIR

13

ARNAVUTLUK

22/12/2006

5723

18/12/2007

26734

2008/13298

12/03/2008-26814

9/5/2008

26871

27293

19/7/2009

(Konsolide)

1/5/2008

19/7/2009

İkili Kümülasyon

19 Temmuz 2009 tarihli ve 27293 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan"İKİ TARAFLI MENŞE KÜMÜLASYON YÖNETMELİĞİ kapsamındadır.

Batı Balkan Menşe Kümülasyon
Sistemi’ne göre tadil edilmesi
amaçlanmaktadır

14

GÜRCİSTAN

21/11/2007

5792

29/7/2008

26951

2008/14127

24/9/2008 (Mükerrer)

1/11/2008

27041

27293

19/7/2009

(Konsolide)

1/11/2008

19/7/2009

İkili Kümülasyon

19 Temmuz 2009 tarihli ve 27293 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan"İKİ TARAFLI MENŞE KÜMÜLASYON YÖNETMELİĞİ kapsamındadır.

15

KARADAĞ

26/11/2008

Kanun No: 5923/

17/11/2009

R.G.

24/11/2009

27416

2009/15753

R.G.

14/1/2010

27462

(Mükerrer)

16/03/2010

27523

1/3/2010

Çapraz Kümülasyon

(Batı Balkan Menşe Kümülasyon Sistemi)

19 Temmuz 2009 tarihli ve 27293
sayılı Resmi Gazete’de yayımlananBATI BALKAN MENŞEKÜMÜLASYON
 YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDADIR

16

SIRBİSTAN

1/6/2009

Kanun No: 5954/

2/3/2010

R.G.

9/3/2010

27516

2010/15753

R.G.

3/7/2010

27630

(Mükerrer)

2/9/2010

27690

1/9/2010

Çapraz Kümülasyon

(Batı Balkan Menşe Kümülasyon Sistemi)

19 Temmuz 2009 tarihli ve 27293
sayılı Resmi Gazete’de yayımlananBATI BALKAN MENŞEKÜMÜLASYON 
YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDADIR

17

ŞİLİ

14/7/2009

 14/12/2010

R.G.

31/12/2010

27802

(4. Mükerrer)

 01/03/2011

19 Temmuz 2009 tarihli ve 27293 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan "İKİ TARAFLI MENŞE KÜMÜLASYON YÖNETMELİĞİ kapsamındadır.

18

ÜRDÜN

1/12/2009

23/10/2010 

R.G.

10/01/2011

27811

(Mükerrer) 

 01/03/2011

26 Kasım 2009 tarihli ve 27418 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan PAAMK YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDADIR.

• Lübnan

• Morityus